PROBLEMY METODOLOGICZNE W ZARZĄDZANIU PROJEKTAMI Z ZAKRESU OCENY TECHNOLOGII

W artykule omówiono główne problemy metodologiczne związane z realizacją ekspertyz
z zakresu oceny technologii. Ocena technologii (Technology Assessment) jest wewnętrznie
zróżnicowaną dziedziną badań problemowych znajdującą się na styku nauki, polityki,
technologii i społeczeństwa, gdzie na podstawie aktualnej wiedzy rozproszonej w różnych
dyscyplinach naukowych próbuje się rozpoznawać możliwe ścieżki rozwoju technologicznego,
przewidywać przyszłe skutki wyboru konkretnych ścieżek dla jednostki i społeczeństwa,
dla gospodarki i środowiska, dla bezpieczeństwa narodowego i pozycji państwa w
globalnym wyścigu technologicznym oraz poddawać te możliwości ocenie pod kątem wartości
akceptowanych przez społeczeństwo. Zarządzanie projektami badawczymi o takich
aspiracjach wymaga rozległych kompetencji metodologicznych. Składający się z czterech
części artykuł jest adresowany do czytelników posiadających podstawową wiedzę w zakresie
teorii nauki i ogólnej metodologii nauk. W części pierwszej omówiono istotę oceny
technologii i jej znaczenie dla nowoczesnej polityki technologicznej i innowacyjnej. Druga
zawiera ogólną charakterystykę metodologiczną oceny technologii jako interdyscyplinarnych
i transdyscyplinarnych badań nad uwarunkowaniami i skutkami rozwoju i upowszechniania
technologii. W trzeciej części zaprezentowano najpopularniejsze metody i procedury
znajdujące zastosowanie w projektach z zakresu oceny technologii. Katalog metod usystematyzowanych
według celu zawiera metody strukturalizujące, metody pozyskiwania danych,
metody heurystyczne, metody prognostyczne i metody ewaluacyjne. Typologia bazująca
na kryterium pochodzenia metod wyróżnia: metody zorientowane technologicznie, metody
wywodzące się z ekonomii, metody zorientowane politycznie, systematyczne metody
bilansowe i metody wywodzące się z tradycji teorii systemów i analizy systemowej. W części
czwartej autor określa główne wymogi jakościowe stawiane ekspertyzom z tego obszaru.
Punkt wyjścia omówienia stanowi klasyczna koncepcja oceny technologii realizowana przez
Biuro Oceny Technologii przy Kongresie Stanów Zjednoczonych w latach 1972–1995.
W podsumowaniu zaproponowano uniwersalny model proceduralny oceny technologii stanowiący
kombinację kilku wypróbowanych metod.

Pełny tekst (pdf)

[1] Gethmann C.F., Probleme wissenschaftlicher Politikberatung in Deutschland, „Europäische
Akademie Bad Neuenahr-Ahrweiler Newsletter” 2006/60, s. 1–3.
[2] Gloede F., Rationalisierung oder reflexive Verwissenschaftlichung? Zur Debatte um die Funktionen
von Technikfolgen-Abschätzung für Technikpolitik, [w:] Technikfolgen-Abschätzung als
Technikforschung und Politikberatung, red. Th. Petermann, Frankfurt am Main 1991, s. 299–
328.
[3] Grunwald A., Technikfolgenabschätzung. Eine Einführung, Edition Sigma, Berlin 2001.
[4] Kuhn T.S., Struktura rewolucji naukowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1963.
[5] Michalski K., Ewaluacja techniki (Technology Assessment) w Niemczech. Główne instytucje i
koncepcje, „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Ekonomia i Nauki Humanistyczne”
14/219 (2004), s. 61–122.
[6] Michalski K., Interdyscyplinarność – transdyscyplinarność – multidyscyplinarność. Nowy
paradygmat w nauce i badaniach, „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Ekonomia i
Nauki Humanistyczne” 16/235 (2007), s. 83–100.
[7] Michalski K., Uczestnictwo obywateli w publicznych procesach decyzyjnych jako forma aktywności
obywatelskiej na przykładzie partycypacyjnej oceny technologii (pTA), [w:] Aktywność
obywatelska we współczesnym społeczeństwie demokratycznym, red. R. Klamut,
H. Sommer, K. Michalski, Seiton, Kraków 2010, s. 59–110.
[8] Michalski K., Dylemat ekspertowy w ocenie technologii. Zarys problemu, „Zeszyty Naukowe
Politechniki Rzeszowskiej. Ekonomia i Nauki Humanistyczne” 18/282 (2011), s. 123–134.
[9] Michalski K., Przegląd metod i procedur wykorzystywanych w ocenie technologii, „Studia
Biura Analiz Sejmowych” 43/3(2015), s. 55–86.
[10] Porter A.L., Rossinni F., Carpenter S.R., Roper A.T., Larson R.W., Tiller J.S., A guidebook
for technology assessment and impact analysis, North Holland, New York 1980.
[11] Renn O., Methoden und Verfahren der Technikfolgenabschätzung und der Technologiebewertung,
[w:] Technik auf dem Prüfstand: Methoden und Maßstäbe der Technologiebewertung,
red. E. Münch, O. Renn, T. Roser, Girardet/Gräfelfing (Energiewirtschaft & Technik), Essen
1982, s. 62–84.
[12] Tran T.A., Review of Methods and Tools Applied in Technology Assessment Literature, [w:]
Proceedings Management of Converging Technologies, red. D.F. Kocaoglu, T.R. Anderson,
T.U. Daim, Portland International Center for Management of Engineering and Technology,
Portland (Oh.) 2007, s. 1651–1660.
[13] Tran T.A., Daim T.U., A taxonomic review of methods and tools applied in technology assessment,
„Technological Forecasting and Social Change” 75/9 (2008), s. 1396–1405.
[14] Zimmermann V., Methodenprobleme des Technology Assessment. Eine methodologische
Analyse, Kernforschungszentrum KfK 5226, Karlsruhe 1993.