DOLAR AMERYKAŃSKI JAKO CZYNNIK MOCARSTWOWEJ POZYCJI STANÓW ZJEDNOCZONYCH W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ

Modele, na których podstawie tworzone są rankingi potęg światowych, najczęściej prawidłowo identyfikują państwa o dużym znaczeniu ekonomicznym. Wynika to z faktu, że decydujące znaczenie w tych pomiarach ma zazwyczaj produkt krajowy brutto, a nie inne wskaźniki. Starając się jednak mierzyć potencjał mocarstw, należałoby również uwzględniać ich siłę instytucjonalną, która jest zresztą silnie powiązana ze składnikami gospodarczymi. Wśród nich warto, zdaniem autora, eksponować znaczenie waluty, która wpływa na wartość transakcji handlowych, przepływ kapitału oraz decyduje o funkcjonowaniu instytucji międzynarodowych. W związku z tym założeniem w opracowaniu zaprezentowano ranking mocarstw uwzględniający wymienione elementy potencjału. W drugiej części artykułu próbowano odpowiedzieć na pytanie, czy dolar amerykański (USD) wciąż odgrywa strategiczną rolę w gospodarce światowej i jest wykładnią hegemonicznej pozycji Stanów Zjednoczonych. Obok analizy historycznej sprawdzono, jaki wpływ miał globalny kryzys finansowy na stabilność amerykańskiej waluty i jej udział w światowych rezerwach oraz w międzynarodowych transakcjach. Udowodniono, że u progu XXI wieku USD wciąż był dominującą walutą w transakcjach międzynarodowego handlu i finansów, pozostał główną walutą rezerwową, interwencyjną oraz referencyjną i najważniejszym pieniądzem światowym, funkcjonującym w wielobiegunowym systemie międzynarodowych finansów. Pokazano, że tak wielki udział USD na rynkach międzynarodowych pomaga gospodarce amerykańskiej chronić się przed szokami zewnętrznymi, redukuje koszty transakcji w handlu i finansach oraz poszerza międzynarodową politykę Stanów Zjednoczonych o sferę walutową. Z kolei państwa wykorzystujące USD jako rezerwy walutowe lub w międzynarodowych transakcjach muszą się liczyć z tym, że ich gospodarki będą wrażliwe na wszelkie zmiany w wartościach amerykańskiego handlu, inflacji czy przepływów kapitałowych.

Pełny tekst (pdf)

[1] Berg A., Borensztein E., The Choice of Exchange Rate Regime and Monetary Target in Highly Dollarized Economies, „Journal of Applied Economics” 2000/III.
[2] Bożyk P., Misala J., Puławski M., Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1999.
[3] Broda C., Yeyati E. L., Endogenous Deposit Dollarization, „Journal of Money, Credit, and Banking” 38/4 (2006).
[4] Budnikowski A., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001.
[5] Cohen B., US Policy on Dollarization: A Political Analysis, „Geopolitics” 2002/7.
[6] Cziomer E., Zyblikiewicz L.W., Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2002.
[7] Dybczyński A., Środowisko międzynarodowe a zachowania państw, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006.
[8] Dzionek-Kozłowska J., Koncepcja „path dependence” w historii gospodarczej: przegląd najnowszych publikacji, [w:] Przegląd badań nad historią gospodarczą w XXI wieku, red. R. Matera, A. Pieczewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
[9] Fontaine J.A., Official versus Spontaneous Dollarization, „Cato Journal” 20/1 (2000).
[10] Frankel J., Dolar jest i długo jeszcze pozostanie walutowym królem, http://www.obserwatorfinansowy.pl.
[11] Głuchowski J., Międzynarodowe stosunki finansowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997.
[12] Goldberg L.S., Is the International Role of the Dollar Changing, „Current Issues In Economics and Finance” 2010/16.
[13] Government and Economies in the Postwar World. Economic Policies and Comparative Performance, 1945–1985, red. A. Graham, A. Seldon, Routledge, New York 1991.
[14] Ilzetzki E. O., Reinhart C. M., Rogoff K. S., Exchange Rate Arrangements into the 21st Century: Will the Anchor Currency Hold?, http://www.economics.harvard.edu.
[15] Jeżewski J., Międzynarodowy Fundusz Monetarny i Bank dla Rozwoju i Odbudowy, „Myśl Współczesna” 1946/II.
86 R. Matera
[16] Kasprzyk L., Rozwój ekonomiczny – nadzieją na wyrównywanie szans, [w:] Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, red. J. Symonides, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006.
[17] Kemp T., The Climax of Capitalism. The U.S. Economy in the Twentieth Century, Longman, New York 1990.
[18] Matera P., Uwarunkowania ekonomiczne polityki Stanów Zjednoczonych wobec Europy Zachodniej za prezydentury Richarda M. Nixona (1969–1974), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.
[19] Matera R., G8 jako instytucja gospodarki światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
[20] Młynarski F., Główny sens planu Bretton Woods, „Spółdzielczy Przegląd Bankowy” 1947/1.
[21] Morawski W., Historia finansów współczesnego świata od 1900 roku, Difin, Warszawa 2008.
[22] Pietraś M., Międzynarodowe stosunki polityczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.
[23] Popiuk-Rysińska I., Instytucje międzynarodowe, [w:] Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001.
[24] Popiuk-Rysińska I., Uczestnicy stosunków międzynarodowych, ich interesy i oddziaływania, [w:] Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001.
[25] Przemiany we współczesnej gospodarce światowej, red. E. Oziewicz, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006.
[26] Rączkowski S., Międzynarodowe stosunki finansowe, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1984.
[27] Schuler K., Basics of Dollarization, January 2000, http://www.globalpolicy.org/ component/content/article/173/30435.html.
[28] Schuler K., Encouraging Official Dollarization in Emerging Markets, Staff Report, Joint Economic Committee, Washington D.C. 1999.
[29] Schuler K., Some Theory and History of Dollarization, „Cato Journal” 25/1 (2005).
[30] Schuler K., Stein R., The Mack Dollarization Plan: An Analysis, Paper for the Federal Reserve Bank, Joint Economic Committee, U.S. Congress and U.S. Senate Banking Committee, Washington D.C. 2000.
[31] Seidler R., Ocena umów monetarnych w Bretton Woods, „Myśl Współczesna” 1946/II.
[32] Shuofeng H., Comprehensive National Power Studies, Chinese Social Science Publishing House, 1992.
[33] Staszczak D.E., USA–UE. Wzajemne stosunki na tle zmian globalnych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998.
[34] Strona internetowa Banku Rezerw Federalnych: www.federalreserve.gov.
[35] Strona internetowa Banku Światowego: http://web.worldbank.org/WEBSITE/ EXTERNAL/DATASTATISTICS.
Dolar amerykański jako czynnik… 87
[36] Strona internetowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego: http://www.imf.org.
[37] Strona internetowa Światowej Organizacji Handlu: www.wto.org/english/res_e/ statis_e/its.
[38] Sułek M., Badanie i pomiar potęgi państw – próba odpowiedzi na informacyjne potrzeby decydentów, [w:] Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, red. E. Haliżak i in., Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006.
[39] Umowa o utworzeniu Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, DzU 1948 nr 40.
[40] Umowa o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Bretton Woods 22.07.1944, DzU 1948 nr 40.
[41] Virmani A., Global Power from 18th to 21st Century: Power Potential (VIP2), Strategic Assets and Actual Power (VIP), Working Paper no 175, Indian Council for Research on International Economic Relations, November 2005, www.icrier.org/ pdf/WP175VIPP8.pdf.