POLITYKA PODATKOWA WICEPREMIERA I MINISTRA SKARBU EUGENIUSZA KWIATKOWSKIEGO W LATACH 1935–1939

Eugeniusz Kwiatkowski nie tylko był autorem programu modernizacji Drugiej Rzeczypospolitej i twórcą Centralnego Okręgu Przemysłowego, ale również jako wicepremier i minister skarbu odpowiadał w latach 1935–1939 za politykę podatkową państwa. Podstawowym priorytetem prowadzonej przez niego polityki fiskalnej była równowaga budżetowa. Kwiatkowski dążył przede wszystkim do zagwarantowania odpowiednich w stosunku do potrzeb wpływów do budżetu. Dlatego też w pierwszym roku urzędowania widocznie podniósł obciążenia podatkowe obywateli. Kolejnym celem polityki podatkowej było uporządkowanie systemu podatkowego, co Kwiatkowski zainicjował w sesji budżetowej parlamentu na przełomie 1935 i 1936 roku. W listopadzie 1937 roku wicepremier zapowiedział małą reformę podatkową, której podstawy prawne przyjęte zostały wiosną 1938 roku. Jej najważniejszymi elementami były ustawa o podatku obrotowym, która zmieniała zasady krytykowanego wcześniej podatku przemysłowego, oraz ustawa o ulgach inwestycyjnych. Reforma została wprawdzie pozytywnie przyjęta przez przedstawicieli sfer gospodarczych, jednak konsekwentnie domagali się oni dalszych zmian w systemie podatkowym. Kwiatkowski nie zdecydował się na przeprowadzenie zasadniczej reformy podatkowej, uznając, że jest na nią zbyt wcześnie. Brak takiej reformy uznać należy na największą porażkę polityki podatkowej wicepremiera, jednak wszystkie pozostałe postawione zamierzenia udało się Kwiatkowskiemu zrealizować. Dochody podatkowe pokrywały zwyczajne wydatki budżetu, ulgi inwestycyjne wspierały procesy modernizacji kraju, a mała reforma podatkowa usunęła największe wady systemu podatkowego.

Pełny tekst (pdf)

[1] A. Z., Wpływy z opłat przemiałowych, „Polska Gospodarcza” 1939/3.
[2] Archiwum Akt Nowych, Protokoły posiedzeń Rady Ministrów 1918–1937, t. 80, 82.
[3] B. O., Zmiany w ustawie o podatku dochodowym, „Przegląd Gospodarczy” 1938/6.
[4] C. P., Po Naradzie Gospodarczej, „Polska Gospodarcza” 1936/9.
[5] Druki Sejmowe, okres IV 1935–1938.
[6] Druki Sejmowe, okres V 1938–1939.
[7] Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1930, 1931, 1932, 1933, 1935, 1936, 1938, 1939.
[8] FU, Zryczałtowany podatek dochodowy, „Polska Gospodarcza” 1939/10.
[9] Fragment przemówienia E. Kwiatkowskiego na Naradzie Gospodarczej głównych organizacji gospodarczo-społecznych, [w:] Archiwum polityczne Eugeniusza Kwiatkowskiego, wstęp, wybór i oprac. M. M. Drozdowski, E. Kwiatkowska-Obrąpalska, Warszawa 2002.
[10] Gniazdowski M., Wyniki roku budżetowego 1935/36, „Przegląd Gospodarczy” 1936/11.
[11] Gniazdowski M., Wyniki roku budżetowego 1936/37, „Przegląd Gospodarczy” 1937/11.
[12] Grajewski A., Ustawa o podatku obrotowym, „Polska Gospodarcza” 1938/9.
[13] Grata P., Kierunki polityki podatkowej państwa polskiego w 1919 r., „Polityka i Społeczeństwo” 2010/7.
[14] Grata P., Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej, Rzeszów 2009.
[15] Grata P., Polityka podatkowa II Rzeczypospolitej. Zarys problematyki, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2012/72.
[16] Grata P., Polityka podatkowa ministra skarbu Władysława Grabskiego w okresie od grudnia 1919 r. do listopada 1920 r., „Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej” 2009/2.
[17] Gwiazdomorski J., Uwagi laika o reformie podatkowej, „Czas” 1939/98.
[18] Heiman-Jarecki A., Przeciwko przywilejom inwestycyjnym, „Polityka Gospodarcza” 1936/26.
[19] Interwencjonizm podatkowy, „Czas” 1938/81.
[20] J. N., Fragmenty reformy, „Czas” 1938/11.
[21] J. R., Reforma podatku przemysłowego, „Przegląd Gospodarczy” 1936/3.
[22] K., Ulgi podatkowe dla nabywców samochodów, „Polska Gospodarcza” 1936/23.
[23] K. J., Podatek od nieruchomości, „Przegląd Gospodarczy” 1936/4–5.
[24] K. S., Podatkowe ulgi inwestycyjne według ustawy, „Polska Gospodarcza” 1938/19.
[25] K. S., Ulgi inwestycyjne, „Polska Gospodarcza” 1938/51.
[26] K. S., Ulgi inwestycyjne dla województw wschodnich, „Polska Gospodarcza” 1936/48.
[27] Kolanowski K. A., Od podatku przemysłowego do podatku obrotowego, „Polska Gospodarcza” 1938/9.
44 P. Grata
[28] Komisja odrzuciła wnioski o wprowadzenie nowych podatków. Min. Kwiatkowski zapowiada w jesieni zasadniczą dyskusję nad reformą podatkową, „Dziennik Poznański” 1937/125.
[29] Komisja podatkowa, „Polska Gospodarcza” 1936/3.
[30] Kowalik S., Nowelizacja podatku dochodowego, „Polska Gospodarcza” 1938/5.
[31] Krzychowiec W., Opłaty rejestracyjne, „Polska Gospodarcza” 1938/9.
[32] Kwiatkowski E., Dziennik lipiec 1939 – sierpień 1940, oprac. M. M. Drozdowski, Rzeszów 2003.
[33] Kwiatkowski E., Gospodarstwo Polski niepodległej, wprowadzenie i przypisy M. M. Drozdowski, Stalowa Wola 2002.
[34] L. O., Na marginesie rozporządzenia wykonawczego do ustawy o ulgach inwestycyjnych, „Przegląd Gospodarczy” 1939/2.
[35] Landau Z., Zapomniani ministrowie skarbu Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2005.
[36] Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej, t. III: Wielki kryzys 1930–1935, Warszawa 1982.
[37] Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej, t. IV: Lata interwencjonizmu państwowego 1936–1939, Warszawa 1989.
[38] Lubowicki J., Aktualne prace podatkowe, „Polska Gospodarcza” 1936/38.
[39] Łapa M., Modernizacja państwa. Polska polityka gospodarcza 1926–1929, Łódź 2002.
[40] Mały Rocznik Statystyczny 1939.
[41] Michalik F., Zysk handlu na małej reformie podatkowej, „Dziennik Poznański” 1938/65.
[42] Michalski J., Przeciążenie podatkowe w Polsce, „Polityka Gospodarcza” 1937/51.
[43] Morawski K., Wspomnienia z pracy w Ministerstwie Skarbu (od grudnia 1936 do października 1939), „Kultura” Paryż 1950/2–3.
[44] Morawski W., Od marki do złotego. Historia finansów Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2009.
[45] Mt., Obciążenie podatkami bezpośrednimi, „Przegląd Gospodarczy” 1938/16–17.
[46] Muszkat M., Ulgi podatkowe dla nabywców pojazdów mechanicznych, „Przegląd Handlowy” 1939/4.
[47] Narada Gospodarcza, „Polska Gospodarcza” 1936/10.
[48] Nowe problemy i stare metody, „Czas” 1939/43.
[49] Nowelizacja podatku obrotowego, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1938/19.
[50] Obrady podatkowe Sejmu, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1938/65.
[51] Premie zbożowe, „Polityka Gospodarcza” 1938/65–66.
[52] Projekty nowych ustaw podatkowych w komisji skarbowej Sejmu,” Czas” 1938/64.
[53] Przemówienie Pana ministra skarbu prof. Władysława Zawadzkiego na Komisji Skarbowo-Budżetowej Senatu, „Polska Gospodarcza” 1935/8.
[54] Przemówienie pana ministra skarbu prof. Wł. Zawadzkiego w Sejmie, „Polska Gospodarcza” 1934/5.
Polityka podatkowa… 45
[55] Przemówienie Pana ministra skarbu prof. Władysława Zawadzkiego w Sejmie (Komisji Budżetowej), „Polska Gospodarcza” 1935/12.
[56] Przemówienie Pana wicepremiera i ministra skarbu inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Komisji Budżetowej Sejmu wygłoszone w dn. 3 II 1936 r., „Polska Gospodarcza” 1936/6.
[57] Przemówienie Pana wicepremiera i ministra skarbu inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Sejmie, „Polska Gospodarcza” 1936/24.
[58] Przemówienia Pana wicepremiera i ministra skarbu inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Sejmie, „Polska Gospodarcza” 1937/6.
[59] Przemówienie Pana wicepremiera inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego na Komisji Sejmu, „Polska Gospodarcza” 1935/43.
[60] Rejs J., Nowelizacja podatku gruntowego’ „Polska Gospodarcza” 1936/45.
[61] Rezolucje Narady Gospodarczej, „Przegląd Gospodarczy” 1936/6.
[62] Rocznik Ministerstwa Skarbu 1927–1930, Warszawa 1931.
[63] Rose E., Przegląd sytuacji, „Przegląd Gospodarczy” 1935/22.
[64] Rose E., Przegląd sytuacji, „Przegląd Gospodarczy” 1936/3.
[65] Rose E., Przegląd sytuacji, „Przegląd Gospodarczy” 1937/21.
[66] Rose E., Przegląd sytuacji, „Przegląd Gospodarczy” 1938/6.
[67] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu 1935–1939.
[68] Szpunar J., Polityka podatkowa Polski w okresie kryzysu w latach 1929–1933, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1958/20.
[69] T. S., Na marginesie ustawy o ulgach inwestycyjnych, „Przegląd Gospodarczy” 1938/7.
[70] Trzyletni Plan Inwestycyjny. Przemówienie Pana wicepremiera i ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego w Sejmie, „Polska Gospodarcza” 1939/7.
[71] Ustawa o środkach finansowych na popieranie uzasadnionego kształtowania cen artykułów rolnych. Przemówienie Pana wicepremiera i ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego w Senacie, „Polska Gospodarcza” 1938/31.
[72] Uzupełnienia do „Nauki skarbowości”, przejrzane przez prof. R. Rybarskiego, Suplement II, oprac. K. B., Warszawa 1938.
[73] W. P., Ustawa o ulgach inwestycyjnych punktem zwrotnym dla gospodarki polskiej, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1938/72.
[74] W walce o lepsze jutro. Przemówienie p. wicepremiera i ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1936/50.
[75] Ważne uchwały Rady Ministrów, „Czas” 1938/70.
[76] Wierzchowski W., Co przyniósł dekret o podatku od lokali, „Czasopismo Skarbowe” 1935/12.
[77] Wierzchowski W., Reforma podatku gruntowego, „Czasopismo Skarbowe” 1936/16; 1937/1; 1937/4.
[78] Wł. K., Scalone podatki obrotowe, „Polska Gospodarcza” 1939/6.
[79] Wł. K., Zryczałtowany podatek obrotowy, „Polska Gospodarcza” 1939/10.
[80] Wojenny budżet i zarządzenia finansowe, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1939/201.
[81] Wpływy z danin publicznych i monopoli w maju 1939 r., „Przegląd Gospodarczy” 1939/12.
46 P. Grata
[82] Wpływy z opłat przemiałowych sięgają 19,2 mln zł, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1939/22.
[83] Wyniki wielkiej narady gospodarczej. Prace rządu nad wykonaniem rezolucji Narady, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1936/53.
[84] Zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 kwietnia 1936 r. do 31 marca 1937 r., Warszawa 1938.
[85] Zniesienie podwójnego opodatkowania. Nowela do ustawy o podatku dochodowym, „Codzienna Gazeta Handlowa” 1938/19.