PUBLICZNE ROLE WSPÓŁCZESNEGO UNIWERSYTETU: MIĘDZY ZOBOWIĄZANIAMI KULTUROWYMI A EKONOMICZNYMI

Celem artykułu jest zaprezentowanie analizy przemian zobowiązań publicznych uniwersytetu, szczególnie w ich dwóch wymiarach: kulturowych i ekonomicznych. W ostatnich pięćdziesięciu latach uniwersytety świata Zachodniego przechodziły przez „przedsiębiorczą zmianę”. Ich misja była zorientowana na produkcję wiedzy połączoną z procesami komercjalizacji wiedzy. Tym samym, instytucje wiedzy spełniają istotne funkcje w kształtowaniu społeczeństwa dobrobytu, zarówno w wymiarze edukacyjnym, jak i badawczym. Jednocześnie krytycy rozpoczętej przez Clarka Kerra „przedsiębiorczej zmiany” w Stanach Zjednoczonych w latach 60 wskazują, że była ona źródłem kryzysu publicznych zobowiązań uniwersytetu, ograniczając je jedynie do perspektywy ekonomicznej. Zarówno liberalni i konserwatywni krytycy są zgodni co do znaczącej roli humanistyki we współczesnym uniwersytecie, która ma uzupełniać kształcenie profesjonalne. Artykuł pokazuje potencjalne możliwości poszerzenia publicznych zobowiązań w postaci polityk zrównoważonego rozwoju, polityk zmniejszania nierówności czy – używając terminu Marty Nussbaum – poszerzania instytucjonalnego zaangażowania uczelni w procesach global citizenship. Zobowiązania uniwersytetu wobec sfery publicznej łączą ze sobą kwestie kulturowe z ekonomicznymi. Przykładem wspólnego zadania może być rola uniwersytetu w wyrównywaniu nierówności społecznych, poprzez zwiększanie dostępu do instytucji wiedzy. Konkluzją tekstu jest postulat wzajemnego uznania zobowiązań ekonomicznych i kulturowych oraz ich wzajemnej synchronizacji. Ważne jest jednak ukazanie protokołu rozbieżności między dwoma podejściami.

Pełny tekst (pdf)

[1] Altbach Ph., Students Political Activism, [w:] idem, Comparative Higher Education, Ablex Publishing, Norwood 2006.
[2] Arbo, P. Benneworth, P., Understanding the Regional Contribution of Higher Education Institutions, Paris: OECD, 2007.
[3] Beteille A., Universities at the Crossroads, Oxford University Press, New Delhi 2010.
[4] Busemeyer R.M., Nikolai R., Education, [w:] F. Castels, S. Leibfried, J. Lewis, H. Obinger, Ch. Pierson, The Oxford Handbook of Welfare State, Oxford University Press, Oxford 2010.
[5] Clark B., Creating Entrepreneurial University, Pergamon Press, New York 1998.
[6] Dąbrowa-Szefler M., Jabłecka J., Szkolnictwo wyższe w Polsce. Raport dla OECD. MNiSW, Warszawa 2007.
[7] Kerr C., The Uses of the University, Harvard University Press, Cambridge 2007.
[8] Kwiek M., Transformacje uniwersytetu, Wydawnictwo UAM, Poznań 2010.
[9] Kościelniak C., Uniwersytet i aktywizm studencki wobec obywatelskiego nieposłuszeństwa, [w:] C. Kościelniak, J. Makowski, Wolność, równość, uniwersytet, Instytut Obywatelski, Warszawa 2011.
[10] Kościelniak, C. “Does European higher education policy could be a political tool for solidarity with South?”, w: 10 years of Slovak Aid, Pontis, Bratislava 2013.
[11] MacIntyre, A., God, Philosophy, Universities, Rowan&Littlefield, Plymouth 2009.
[12] Newfield Ch., Unmaking Public University, Harvard University Press, Harvard 2007.
[13] Nkinyanghi J., Students Protest in Sub-Saharian Africa, „Higher Education” 1991, nr 22.
[14] Nussbaum M., Not for Profit, Princeton University Press, Princeton 2010.
[15] Nussbaum M., Cultivating Humanity, Cambridge University Press, Cambridge 2003.
[16] OECD, Education at Glance 2011, Paris 2011.
[17] Sen A., Wolność jako rozwój, Zysk i Ska, Poznań 1998.
[18] Sławek T., Antygona w świecie korporacji. Rozważania o uniwersytecie i czasach obecnych, Wydawnitwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002.
[19] Sommerville, J., The Decline of Secular University, Oxford Univrsity Press 2005.
[20] Sójka J., Społeczna odpowiedzialność uniwersytetu, [w:] J. Sójka, A. Grzegorczyk, Fenomen uniwersytetu, Wydawnictwo UAM, Poznań 2008.
[21] Sporn B., Adaptive University Structures, „Higher education Policy” 1999, nr 54.
[22] Sustainability and Higher Education in Central and Eastern Europe, red. M. Adomssent, I. Otte, VAS, Bad Homburg 2013.
62 C. Kościelniak
[23] Szirmai A., The Dynamic of Socio-Economic Development, Cambridge University Press, Cambridge 2005.
[24] Twardowski K., O dostojeństwie uniwersytetu, reprint, Wydawnictwo UAM, Poznań 2011.
[25] White S., Ethics, [w:] F. Castels, S. Leibfried, J. Lewis, H. Obinger, Ch. Pierson, The Oxford Handbook of Welfare State, Oxford University Press, Oxford 2010.