BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I WEWNĘTRZNE – TEORIA I PRAKTYKA NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH ZAGADNIEŃ W DRUGIEJ RZECZPOSPOLITEJ (1918–1939)

Artykuł przedstawia zagadnienia związane z bezpieczeństwem, a w szczególności charakterystykę bezpieczeństwa narodowego i wewnętrznego II Rzeczypospolitej w latach 1918–1939 na przykładzie wybranych problemów ze wspomnianego okresu. Zapewnienie obydwu rodzajów bezpieczeństwa było bardzo ważne dla ówczesnej Polski, podobnie jak w każdym współczesnym państwie. Zagadnienia bezpieczeństwa narodowego musiały nabrać dużego znaczenia, od kiedy Polska odzyskała niepodległość w listopadzie 1918 r. Obrona granic nowego państwa; zagwarantowanie silnej pozycji na arenie międzynarodowej; szczególnie w stosunku do swoich dwóch, silnych sąsiadów Niemiec i Rosji było kluczowe dla utrzymania niezależności i pozycji Polski wśród narodów Europy. Oprócz bezpieczeństwa narodowego ważną rolę w funkcjonowaniu państwa odgrywało bezpieczeństwo wewnętrzne. Polska w okresie międzywojennym musiała sobie poradzić z wieloma wyzwaniami, jakie stanęły przed nowo powstałym podmiotem stosunków międzynarodowych. Dodatkowym utrudnieniem dla Polski był brak tradycji państwowej, ponieważ przez ponad sto lat, kraj nie istniał w wyniku rozbiorów. Pierwszy okres 1918-1926 charakteryzował się wystąpieniami społecznymi, które były związane z trudnymi warunkami życiowymi po zakończeniu I wojny światowej, występowała w tym czasie również duża przestępczość, problemy ze zdemobilizowanymi żołnierzami, ale także walki z sąsiadami (szczególnie zagrażająca bytowi państwowemu była wojna z Rosją bolszewicką, zakończona w 1921 r. traktatem w Rydze) oraz konflikty narodowościowe na Kresach wschodnich. Następny okres 1926-1939 charakteryzował się mimo uspokojenia sytuacji społecznej i stosunków z sąsiednimi państwami, nadal trudnościami wewnątrz kraju, spowodowanymi między innymi zamachem majowym Józefa Piłsudskiego z 1926 r. i konfliktami z mniejszościami narodowymi, głównie z Niemcami i Ukraińcami. Nowym problemem, który pojawił się w latach trzydziestych XX wieku były nasilające się akty terrorystyczne wobec Polaków, głównie ze strony Ukraińców i komunistów.

Pełny tekst (pdf)

[1] Archiwum Akt Nowych (AAN), KG PP, Dop., sygn. 1157, Przestępczość – styczeń 1924.
[2] Brzeziński M., Rodzaje bezpieczeństwa państwa, [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Warszawa 2009.
36 W. Kozyra, op. cit., s. 568–573.
Bezpieczeństwo narodowe … 101
[3] Chałubińska-Jętkiewicz K., Zagrożenie bezpieczeństwa narodowego w rozwój technologii w dziedzinie mediów, Warszawa 2012.
[4] Dworecki S., Zagrożenia bezpieczeństwa państwa, Warszawa 1994.
[5] Jabłonowski M., Janowski W., Prochwicz J., Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. O niepodległą i granice. Wybór dokumentów, Warszawa-Pułtusk 2001.
[6] Jędruszczak H. i T., Ostatnie lata Drugiej Rzeczypospolitej (1935–1939), Warszawa 1970.
[7] Kitler W., Bezpieczeństwo Narodowe RP, Warszawa 2011.
[8] Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Warszawa 2008.
[9] Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych RP w latach 1918–1939, Lublin 2009.
[10] Kukułka J., Nowe uwarunkowania i wymiary bezpieczeństwa międzynarodowego Polski, Warszawa 1995.
[11] Kulińska L., Działalność terrorystyczna i sabotażowa nacjonalistycznych organizacji ukraińskich w Polsce w latach 1922–1939, Kraków 2009.
[12] Marczak J., Pawłowski J., O obronie militarnej Polski przełomu XX–XXI wielu, Warszawa 1995.
[13] Marczak J., Powszechna ochrona i obrona narodowa, [w:] R. Jakubczak, J. Marczak, K. Gąsiorek, W. Jakubczak, Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, Warszawa 2008.
[14] Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
[15] Mierzejewski D., Bezpieczeństwo Europy ery globalizacji, Piła 2007.
[16] Neuman K., Die Bundrswehr in einer Welt im Umbruch, Wolf Jobst Verlag GmbH, Berlin 1994, [w:] B. Ferenz, O bezpieczeństwie w Europie, Myśl Wojskowa, Warszawa 1996.
[17] Pepłoński A., Policja Państwowa w systemie organów bezpieczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej, Szczytno 1991.
[18] Prognoza warunków obronności Rzeczpospolitej Polskiej w latach 2001–2020. Część pierwsza: analityczno-badawcza, red. Ney B., Warszawa 1998.
[19] Solna J., Unia Europejska i NATO, Strategiczne państwo, www.1.gazeta.pl.
[20] Śleszyński W., Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, Białystok 2007.
[21] Śleszyński W., Obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934–1939, Białystok 2003.
[22] Świniarski J., Bezpieczeństwo w ujęciu aksjologicznym, [w:] Zarządzanie bezpieczeństwem – wyzwania XXI wieku, red. M. Lisiecki, Warszawa 2008.
[23] Wapiński R., Myśl polityczna Narodowej Demokracji wobec problemów bezpieczeństwa II Rzeczypospolitej, [w:] Na warsztatach historyków polskiej myśli politycznej. Polska myśl polityczna w XIX i XX w., t. IV, red. H. Zieliński, Wrocław 2003.
[24] Wiśniewska M., Wyszczelski L., Bezpieczeństwo narodowe Polski w latach 1918–1939. Teoria i praktyka, Toruń 2009.
[25] Wyszczelski L., Wojsko Polskie w latach 1918–1921, Warszawa 2006.
102 M. Lorek, L. Pawlikowicz, K. Surowiec
[26] Zalewski J., Bezpieczeństwo polityczne Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa-Bełchatów 2012.
[27] Zięba R., Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, Warszawa 1997.
[28] Znamierowski C., Szkoła prawa. Rozważanie o państwie, Warszawa 1999.
[29] Żeleński W., Zabójstwo ministra Pierackiego, „Zeszyty Historyczne Instytutu Literackiego w Paryżu” 1973/25.