PROBLEMY SKARBOWOŚCI W DZIAŁALNOŚCI RADY REGENCYJNEJ (1917–1918)

Celem artykułu jest prezentacja podstawowych problemów polskiej skarbowości w okresie istnienia utworzonej przez państwa centralne w 1917 roku Rady Regencyjnej. Mimo skromnych uprawnień funkcjonowanie Rady oraz związanych z nią gabinetów odegrało istotną rolę w przygotowaniu polskiej administracji do przejęcia władzy w niepodległym państwie. Działania prowadzone w dziedzinie skarbowości nakierowane były na budowę administracji skarbowej, w ramach kolejnych gabinetów prowadzona była również bieżąca gospodarka budżetowa. Musiała ona jednak mieścić się w ramach, jakie dla Rady Regencyjnej i jej organów określiły władze okupacyjne. Tylko wybrane dziedziny życia publicznego zostały przekazane polskim ministerstwom (szkolnictwo, sądownictwo), a kwestie skarbowe traktowane były bardzo specyficznie, gdyż polska administracja nie miała własnych dochodów podatkowych. Wskutek tego gospodarka skarbowa była uzależniona od zaborców, którzy swoimi dotacjami określali możliwości wydatkowe polskiego rządu. Mimo zbyt skromnych w stosunku do potrzeb środków należy docenić prowadzoną w anormalnych warunkach gospodarkę budżetową. Widoczna była dojrzałość w prowadzonych działaniach oraz stawianych priorytetach. W dziedzinach przekazanych polskiej administracji wyraźnie widoczne było dążenie do jak najlepszego wykorzystania uzyskanej wolności (zakładanie nowych szkół, kształcenie nauczycieli), w tych nadal nieprzekazanych stawiano na pola najbardziej newralgiczne (potrzeby opiekuńcze i zdrowotne), ale również te stanowiące nośnik modernizacyjnych przemian (wydatki na przygotowania do uruchomienia związanych z ubezpieczeniem zdrowotnym kas chorych, urzędy pośrednictwa pracy, inspekcja pracy).

Pełny tekst (pdf)

1. Grata P., Polityka państwa polskiego wobec inwalidów wojennych w latach 1918-1939, „Polityka i Społeczeństwo” 8/2011.
2. Grodek A., Historia gospodarcza XIX i XX wiek, Warszawa 1960.
3. Kauzik S., Gospodarka finansowa Rosji, Niemiec i Austro-Węgier na ziemiach polskich w czasie Wielkiej Wojny [w:] Polska w czasie Wielkiej Wojny (1914–1918). Historia społeczna i ekonomiczna, red. M. Handelsmann, t. IV: Finanse, Warszawa 1939.
4. Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864–1945, t. I: 1864–1919, Paryż 1953.
5. Winnicki Z., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917–1918), Wrocław 1991.
6. Landau Z., Zapomniani ministrowie skarbu Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2005.
7. Rutkowski J., Historia gospodarcza Polski, t. II: Czasy porozbiorowe, Poznań 1950.
8. Schramm T., Gabinety Jana Kucharzewskiego, Jana Kantego Steczkowskiego i Józefa Świeżyńskiego [w:] Gabinety Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Faryś, J. Pajewski, Poznań 1991.

INNE

1. Archiwum Akt Nowych, Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej.
2. Archiwum Akt Nowych, Tymczasowa Rada Stanu.