Prywacyjna koncepcja zła w interpretacji Leszka Kołakowskiego

Namysł na nad zagadnieniem zła jest nie tylko problemem każdej refleksyjnej istoty żyjącej, ale przede wszystkim zagadką filozoficzną. Problematyka zła stanowi jeden kluczowych problemów filozoficznych zarówno na płaszczyźnie epistemologicznej, jak i ontologicznej. Pierwsza z nich wskazuje na próbę poznania zła jako fenomenu związanego z personalnym doświadczeniem, które dane jest istocie żyjącej, w szczególności zaś człowiekowi. Druga z pojawiających się dróg poznania to płaszczyzna bytu, czyli aspekt ontologiczny zła. Nie jest to ścieżka łatwiejsza, jednak jawiąca się jako niezwykle interesująca poznawczo. Wydaje się, że możliwe są przynajmniej trzy różne ujęcia. Jedno z nich wskazuje na dualizm bytów dobra i zła, charakterystyczny już dla manichejczyków, drugi z aspektów wskazuje na pierwotną bytowość zła, ostatnie ujęcie zaś – dla tego artykułu najważniejsze – to idea zła jako niebytu, zła, które zostało pozbawione swoich ontologicznych podstaw. Koncepcja ta nosi nazwę prywacyjnej teorii zła i wydaje się, że jest jedną z rzadkich, kontrowersyjnych, a jednocześnie inspirujących do różnych dyskusji i przemyśleń. Próby odpowiedzi na pytanie dotyczące źródła zła oraz próby odpowiedzi wskazujące na jego konsekwencje w większości okazały się niewyczerpujące albo wprost sprzeczne. Dlatego chciałabym się skupić jedynie na wybranym aspekcie dotyczącym filozofii zła, nie rozważając wszystkich możliwości. Celem artykułu są jedynie krótkie rozważania dotyczące prywacyjnej koncepcji zła, dodatkowo posiłkującej się w tym konkretnym ujęciu myślą polskiego filozofa Leszka Kołakowskiego, który wskazuje na niebezpieczeństwa i konsekwencje wynikające z negacji ontologicznego charakteru zła.

Pełny tekst (pdf)

1. Freeman J.A., Bóg gra nie fair, tłum. P. Chojecki, Lublin 1992.
2. Herling-Grudziński G., Widzenie nad Zatoką Neapolitańską – rozmowa z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim, „Arcana” 1999/30.
3. Kołakowski L., Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu, Kraków 1994.
4. Kołakowski L., Czy diabeł może być zbawiony, [w:] idem, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Kraków 2012.
5. Kołakowski L., Horror metaphysicus, tłum. M. Panufnik, Warszawa 1990.
6. Kołakowski L., Moje słuszne poglądy na wszystko, Kraków 2011.
7. Kołakowski L., O co pytają nas wielcy filozofowie, Tomasz z Akwinu, „Tygodnik Powszechny” 2004/51.
8. Kołakowski L., O co pytają nas wielcy filozofowie?, Kraków 2004.
9. Kołakowski L., O pożytkach diabła, [w:] idem, Pochwała niekonsekwencji, Pisma rozproszone sprzed 1968, red. Z. Mentzel, t. III, Londyn 2002,.
10. Kołakowski L., Polityka i diabeł, [w:] idem, Moje słuszne poglądy na wszystko, Kraków 1999.
11. Stecko J., Próba współczesnej interpretacji koncepcji diabła jako metafory zła na przykładzie myśli Leszka Kołakowskiego, [w:] Współczesne oblicza zła, Kraków 2013 (w druku).
12. Stecko J., Онтологический аспект зла в понимании Лешека Колаковского, „GRANI” nr 1, Dnipropetrovsk 2013.
13. Święty Augustyn, Contra Felicem, cyt. za: ks. I. Mroczkowski, Zło i grzech. Studium filozoficzno-teologiczne, Lublin 2000.
14. Wenham J., Tajemnica zła. Czy możemy wierzyć w dobroć Boga?, tłum. J. M. Głogoczowski, Kraków 1997.