CHARAKTER PRAWNY I FUNKCJE WYSOKIEGO KOMISARZA OBWE DS. MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH

Autorka artykułu ukazuje rolę Wysokiego Komisarza OBWE ds. Mniejszości Narodowych (HCNM) w systemie międzynarodowej ochrony praw człowieka. Chodzi w szczególności o ustalenie, jak realizuje swą funkcję czuwania nad ochroną praw mniejszości narodowych w państwach członkowskich OBWE. W tym celu w artykule zaprezentowano: genezę HCNM, podstawy prawne działalności, charakter prawny, strukturę HCNM, funkcje, a także główne obszary działalności, tj.: zapobieganie i rozwiązywanie konfliktów narodowościowych; udzielanie wsparcia na rzecz nauczania języków mniejszości; promowanie aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym; promowanie łatwego dostępu mniejszości do mediów;
podkreślenie roli policji w społeczeństwach wieloetnicznych; promowanie dobrych stosunków międzypaństwowych; promowanie działań na rzecz integracji społeczeństw. Analiza instytucji Wysokiego Komisarza OBWE ds. Mniejszości Narodowych podjęta w niniejszym artykule daje okazję do podjęcia ważnych rozważań naukowych w kwestii istoty ochrony praw mniejszości narodowych, zagrożeń które tu występują oraz wysiłków związanych z poszukiwaniem adekwatnych instrumentów rozwiązywania występujących w tym obszarze konfliktów. Formułowane na przestrzeni lat zalecenia Wysokiego Komisarza Mniejszości Narodowych, mimo iż mają charakter polityczno-prawny, stały się wyznacznikiem
rozwiązań dla wielu regulacji prawnych na kontynencie, a także zobowiązały państwa członkowskie
do przestrzegania ustalonych i przyjętych zasad. Siła ich oddziaływania została wzmocniona przez istniejące mechanizmy ochrony praw mniejszości, a także wsparcie na drodze konsensu państw członkowskich, jak też liczących się organizacji międzynarodowych. To właśnie dzięki instytucji Wysokiego Komisarza możemy mówić dziś,iż OBWE udało się stworzyć jeden z najbogatszych, choć
bez mocy prawnie wiążącej, zakresów ochrony jednostek tworzących mniejszości narodowe w Europie. Charakter tego systemu, dzięki swojej otwartości stał się płaszczyzną do debat nad wszelkimi problemami dotyczącymi ochrony praw mniejszości, również tymi wykraczającymi ponad już ustalone standardy.

Pełny tekst (pdf)

[1] Arnuscheh F., Regulating Minority Issues through Standard-Setting and Mediation: The
Case of the High Commissioner on National Minorities, “German Law Journal” 2008,
Vol. 9.
[2] Białek T., Międzynarodowe standardy ochrony praw mniejszości narodowych i ich realizacja
na przykładzie Białorusi, Litwy i Ukrainy, Warszawa 2008.
[3] Crocker C.A., Hampson F.A., Aall P., A Crowded Stage: Liabilities and Benefits of Multi-
party Mediation, “International Studies Perspectives” 2001, Vol. 2.
[4] Dam M., van. Tilborg M., The OSCE and the Protection of Minorities, “Merkourios” 1994,
No. 44.
[5] Dammacco G., Right of Minorities and Democratic Participation in the Electoral Law,
[w:] Aktualne problemy prawa wyborczego, red. B. Banaszak, A. Bisztyga, A. Feja-Paszkiewicz,
Zielona Góra 2015.
[6] Dorodnova J., Challenging Ethnic Democracy. Implementing of the Recommendations of
the OSCE High Commissioner on National Minorities to Latvia, 1993–2001, CORE Working
Paper, No. 10, Hamburg 2003.
[7] Draper M., The Activities of the OSCE High Commissioner on National Minorities, June
2002-May 2003, “European Yearbook of Minority Issues” 2002/2003, Vol. 2.
[8] Drzewicki K., Introduction. Ten Years of the Lund Recommendations on the Effective Participation
of National Minorities in Public Life – Reflections on Progress and Unfinished
Business, “International Journal on Minority and Group Rights” 2009, No 4.
[9] Drzewicki K., Zalecenia tematyczne Wysokiego Komisarza OBWE do Spraw Mniejszości
Narodowych [w:] Państwo i prawo wobec współczesnych wyzwań. Teoria i filozofia państwa
i prawa oraz aksjologia demokracji i ochrony praw człowieka. Księga jubileuszowa
Profesora Jerzego Jaskierni, red. nauk. R.M. Czarny, K. Spryszak, t. I, Toruń
2012.
[10] Edison I.E., The CSCE Human Dimension Seminar on National Minorities: Can National
Minorities be Considered Positively, “Helsinki Monitor – Quarterly on Security and Cooperation
in Europe” 1993, No. 3.
[11] Edwards G.E., Early Warning and Preventive Diplomacy – The Role of the OSCE High
Commissioner on National Minorities, “The RUSI Journal” 1996, Vol. 141.
[12] Estebanéz M., Minority Protection and the Organisation for Security and Cooperation in
Europe [w:] Minority Rights in the New Europa, red. P. Cumper, S. Wheatley, The Hague
1999.

[13] Feldman G., Stabilizing Estonia: The International Dimension of State Security and Ethnic
Integration Policy, “Demokratizatizatsiya” 2003, Vol. 11.
[14] Galbreath D.J., Gebhard C., Cooperation or Conflict: Problematizing Organizational
Overlap in Europe, London 2010.
[15] Glover A., National Minorities in Europe, “Studia Diplomática” 1995, No 3.
[16] Grudziński P., KBWE/OBWE wobec problemów pokoju i bezpieczeństwa regionalnego,
Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2002.
[17] Heinze H.J., Minority Issues in Western Europe and OSCE High Commissioner on National
Minorities, “International Journal on Minority and Group Rights” 2000, No. 7.
[18] Heinze M., Edukacyjne prawa mniejszości narodowych w kontekście działalności Wysokiego
Komisarza do Spraw Mniejszości Narodowych OBWE [w:] Efektywność
europejskiego
systemu ochrony praw człowieka. Efektywność
mechanizmów ochrony praw człowieka,
Rady Europy, Unii Europejskiej i OBWE, red. J. Jaskiernia, t. I, Toruń
2012.
[19] Heinze M., Wysoki Komisarz OBWE do spraw Mniejszości Narodowych jako instytucja
regionalnej ochrony praw człowieka w Europie Środkowej i Wschodniej [w:] Europejski
system ochrony praw człowieka. Aksjologia – instytucje – efektywność, red. nauk. J. Jaskiernia,
t. III, Toruń
2015.
[20] Homan C., Interview with Max van der Stoel, former High Commissioner on National Minorities,
“Helsinki Monitor” 2002, No. 3.
[21] Jackson-Preece J., The High Commissioner on National Minorities as a Normative Actor,
“Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe” 2013, No. 3.
[22] Jaskiernia A., Publiczne media elektroniczne w Europie, Warszawa 2006.
[23] Jaskiernia J., Rada Europy, Unia Europejska i OBWE w europejskim systemie ochrony
praw człowieka – synergia działań
czy konkurencja? [w:] Efektywność
europejskiego sys-
temu ochrony praw człowieka, red. J. Jaskiernia, t. I, Toruń
2012.
[24] Jeziorski M., Wysoki Komisarz KBWE ds. Mniejszości Narodowych, „Sprawy Międzynarodowe”
1994, nr 2.
[25] Kehris I.B., The High Commissioner on National Minorities at 20 – Introduction, “Journal
on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe” 2013, No. 3.
[26] Kundera W., Dyskryminacja mniejszości w prawie i polityce, „Studia Erasmiana Wratislaviensis”
2014, nr 8.
[27] McClintock E., Kamp C, Preventive Diplomacy and the Organization for Security and Cooperation
in Europe: Creating Incentives for Dialogue and Co-operation [w:] Preventing
Conflict in the Post-Communist World. Mobilizing International and Regional Organizations
Brookings Institution, red. A. Chayes, A.H. Chayes, Washington 1996.
[28] Neukirch C., Simhandl K., Zellner W., Implementing Minority Rights in the Framework of
the CSCE/OSCE [w:] Mechanisms for the Implementation of Minority Rights, Strasbourg
2004.
[29] Packer J., The OSCE High Commissioner on National Minorities, “Human RightsTribune”
1996, No. 4.
[30] Palermo F., Altenhoener Ch, Civil Society Contributions to the Work of the OSCE High
Commissioner on National Minorities, “International Journal on Minority and Group
Rights” 2011, Vol. 18.
[31] Ramcharan B.G, Preventive Human Rights Strategies, Abington 2012.

230 K.Pękalska

[32] Sarv M., Integration by Reframing Legislation: Implementation of the Recommendations
of the OSCE High Commissioner on National Minorities to Estonia, 1993–2001, CORE
Working Paper 7, Hamburg 2002.
[33] Wojda R., Prawo mniejszości narodowych do posługiwania się
własnym językiem a rola
języka urzędowego w świetle opinii Wysokiego Komisarza OBWE do Spraw Mniejszości
Narodowych [w:] Efektywność
europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Efektywność
mechanizmów ochrony praw człowieka, Rady Europy, Unii Europejskiej i OBWE, red.
J. Jaskiernia, t. I, Toruń
2012.
[34] Wojda R., Wytyczne z Lublany z 7 listopada 2012 r. dotyczące integracji społeczeństw jako
przykład soft law tworzonego z inicjatywy Wysokiego Komisarza OBWE do Spraw Mniejszości
Narodowych [w:] Europejski system ochrony praw człowieka. Aksjologia – instytucje
– efektywność, red. J. Jaskiernia, t. III, Toruń
2015.
[35] Zaagman R., Conflict Prevention in the Baltic States: The OSCE High Commissioner on
National Minorities in Estonia, Latvia and Lithuania, Flensburg 1999.
[36] Zanker F., Integration as Conflict Prevention: Possibilities and Limitations in the Experience
of the OSCE High Commissioner on National Minorities, “Security and Human
Rights” 2010, Vol. 12.
[37] Zieleniec A., Wyzwania czasu przemian KBWE – Dokument Helsiński 1992, Warszawa
1992.