SPOŁECZEŃSTWO CZASU WOLNEGO I KONSUMPCJI W DOBIE POSTMODERNIZMU: ANALIZA SOCJOLOGICZNA

Rozważania autorów opierają się na tezie, zgodnie z którą współczesny kapitalizm
oparty jest na kondycji ponowoczesności z kulturowego punktu widzenia. Postmodernizm
ukształtował się w tym samym czasie co kapitalizm konsumpcyjny. Wewnętrzna
sprzeczność neoliberalnego kapitalizmu polega na zbyt dużej podaży w stosunku do popytu.
Rozwiązaniem problemu stała się kultura konsumencka oparta na postmodernistycznych
podstawach. Konsumpcja jest utożsamiana przez zwolenników neoliberalnego kapitalizmu z
wolnością wyboru, kształtowaniem własnej tożsamości i równością konsumentów.
Socjologia odnosi się krytycznie do tego dyskursu wskazując, że konsumpcja stanowi
podstawę dla rozwoju współczesnego kapitalizmu. W związku z tym postmodernizm należy
uważać za prąd kulturowy wspierający właścicieli kapitału a nie wolność i kreatywność
jednostki. Konsumenci podlegają manipulacji w celu zachęcenia ich do praktykowania
kultury konsumenckiej. W ten sposób czas wolny staje się czasem konsumpcji a jednostka
realizuje się jako konsument, co nie przynosi jednak trwałego zadowolenia. Przepracowani
ludzie kupują coraz więcej nietrwałych i podlegających częstym zmianom produktów.
Konsumpcja jest wyznacznikiem samooceny jednostki oraz jej statusu społecznego, dlatego
ludzie współzawodniczą między sobą poprzez wzmożoną konsumpcję. W rezultacie
pogarsza się jakość relacji międzyludzkich co skutkuje pogorszeniem stanu psychicznego
społeczeństw państw kapitalistycznych. Zakres artykułu obejmuje także współczesny kryzys
gospodarczy i finansowy od 2008 r. Konsumpcja na kredyt zapoczątkowała współczesny
kryzys gospodarczy i finansowy poprzez niewypłacalność relatywnie ubogich Amerykanów
zachęconych do zaciągania kredytów hipotecznych. Autorzy dochodzą do wniosku, że w
obecnej kryzysowej sytuacji możliwości konsumpcyjne będą ograniczone a w związku z
tym sens życia człowieka nie może się ograniczać do konsumpcji a ludzie powinni być
świadomi skali manipulacji jakiej podlegają.

Pełny tekst (pdf)

[1] Baudrillard J., The Consumer Society: Myths and Structures, Sage, London 1999.
[2] Dąbrowska A., Usługi turystyczne a czas wolny, Instytut Rynku Wewnętrznego i
Konsumpcji, Warszawa 2005.
[3] Fromm E., Mieć czy być, Rebis,Poznań 1999.
[4] Goux J.J., General Economics and Postmodern Capitalism, „Yale French
Studies” 1990/78, s. 206–224,http://www.jstor.org/stable/2930123.
[5] Jameson F., Postmodernism and Consumer Society, [w:]Postmodern Culture,
red. H. Foster, Pluto Press, London 1985, s. 111–125.
[6] Makowski G., Świątynia konsumpcji: geneza i społeczne znaczenie centrum
handlowego, Trio, Warszawa 2004.
[7] Milian L., Socjologia czasu wolnego: wiedza o czynnościach swobodnie
wybieranych,Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji, Gdańsk 2010.
[8] Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa
2004.
[9] Reinarman C., Levine H.G., The Cultural Contradictions of Punitive Prohibition,
[w:] Crack in America: Demon Drugs and Social Justice, red. C. Reinarman,
H.G. Levine, University of California Press, London 1997, s. 334–344.
[10]Ritzer G., Magiczny świat konsumpcji, Muza, Warszawa 2004.
[11]Rojek C., Leisure, [w:] The Cambridge Dictionary of Sociology, red. B.S.
Turner, Cambridge University Press, Cambridge 2006, s. 332–334.
[12]Sharpley R., Stone P.R., Introduction.Thinking about the Tourist Experience,
[w:] Tourist Experience: Contemporary Perspectives, red. R. Sharpley, P.R.
Stone, Routledge, Abingdon 2011, s. 1–8.
[13]Stevenson N., Fashion, [w:] The Cambridge Dictionary of Sociology, red. B.S.
Turner, Cambridge University Press, Cambridge 2006, s. 197–198.
[14]Szpunar M.,Konsumuję, więc jestem. Konsumowanie jako forma spędzania
wolnego czasu w społeczeństwie ponowoczesnym, [w:] „Czas ukoi nas”? Jakość
życia i czas wolny we współczesnym społeczeństwie, red. W. Muszyński,
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 37–45.
[15]Szul E., Konsumpcja jako forma zniewolenia człowieka, „Jarosławskie Studia
Społeczne” 2006/1, s. 81–92.
[16]Tomkiewicz J., Polityka makroekonomiczna w UE. Jakie słabości kryzys
obnażył, jakie zmiany są konieczne, [w:] Globalizacja, kryzys i co dalej?, red.
G.W. Kołodko, Poltext, Warszawa 2010, s. 257–267.
[17]Turner B.S., Scarcity, [w:] The Cambridge Dictionary of Sociology,red. B.S.
Turner, Cambridge University Press, Cambridge 2006, s. 534–535.
[18]Warde A., Consumption, [w:] The Cambridge Dictionary of Sociology, red. B.S.
Turner, Cambridge University Press, Cambridge 2006, s. 87–90.
[19]Żyżyński J., Neoliberalizm – ślepa uliczka globalizacji, [w:] Globalizacja, kryzys
i co dalej?, red. G.W. Kołodko, Poltext, Warszawa 2010, s. 17–44.