FILOZOFIA POLITYCZNA JANA KALWINA

W artykule przedstawiono elementy filozofii politycznej Kalwina, powiązane z jego
teologią, zawarte przede wszystkim w jego głównym dziele Nauka religii chrześcijańskiej.
Założenie wszechmocy Boga stanowiło dla niego punkt wyjścia do rozważań również nad
zagadnieniami z zasady niereligijnymi, takimi jak natura społeczeństwa, państwo czy
problem nadużyć władzy politycznej. Uwagi Kalwina mają charakter normatywny –
wspólnie z ich pogłębioną analizą pozwala to zaliczyć je do filozofii politycznej. Jego myśl
miała istotny wpływ na rozwój nowoczesnej polityki, dała początek charakterystycznemu
dla nowoczesności rozdziałowi państwa i kościoła, wykształceniu się sfery świeckiej oraz
zasadzie kontroli wobec sprawujących władzę..Punktem wyjścia dla tych rozważań była
doktryna postlapsarianizmu, przede wszystkim będący jej następstwem radykalny rozdział
sfery nadprzyrodzonej (sfery łaski) od sfery ziemskiej (natura). Choć Kalwin nie stworzył
całościowego sytemu prawa natury, to jego rozważania dotyczące tej kwestii znacząco
wpłynęły na myślenie polityczne. Gdy przyjmie się, że nowoczesna filozofia polityczna
rozpoczyna się wraz z odrzuceniem Objawienia i oparciem się wyłącznie na racjach
rozumu, można stwierdzić, że Kalwin jako teolog nie ma z nią żadnego związku. Przeciwny
punkt widzenia zakłada natomiast, że poznanie nowoczesności nie jest możliwe bez
zagłębienia się w zapoczątkowaną przez Kalwina tradycję religijną. Uważa się, że to, co
zostało posiane jako reformacja, wykiełkowało politycznie w postaci antyrojalistycznych,
wolnościowych ruchów, zmieniających rozumienie polityki. Pomiędzy tymi dwoma
skrajnymi stanowiskami: tym, które odmawia Kalwinowi wpływu na nowoczesną politykę,
a tym, które ten wpływ przecenia, mieści się całe spektrum pozycji pośrednich, według
których teologia Kalwina i powiązana z nią filozofia polityczna odegrały istotną, ale
bynajmniej nie jedyną, rolę w rozwoju nowoczesnej polityki. Niniejszy artykuł mieści się w
tym właśnie spektrum.

Pełny tekst (pdf)

[1] Calvin J., Commentary on the Book of Psalms, tłum. Rev. J. Anderson, Vol. 4,
Christian Classics Ethereal Library, Grand
Rapids,http://www.ccel.org/ccel/calvin/calcom11.pdf, 23.04.2013.
[2] Calvin J., Commentary on Daniel, Vol. 1, Ch. 4,
http://www.biblestudyguide.org/ebooks/comment/calcom24.pdf, 23.09.2010.
[3] Calvin J., Institutes of the Christian Religion, tłum. H. Beveridge, Hendrickson
Publishers, Peabody 2008.
[4] Hervada J., Historia prawa naturalnego, Petrus, Kraków 2013.
[5] History of Political Philosophy, red. L. Strauss, J. Cropsey, Rand McNally,
Chicago 1963.
[6] Koetsier L.S., Natural Law and Calvinist Political Theory, Trafford Publishing,
Bloomington 2004.
[7] Kuyper A., Lectures on Calvinism, WM. B. Eerdmans Publishing Company,
Grand Rapids 1931.
[8] McGrath A. E., Jan Kalwin. Studium kształtowania kultury Zachodu, Semper,
Warszawa, 2009.
[9] Moots G. A., The Protestant Roots of American Civil Religion, “Humanitas”,
2010, Vol. 23, Iss., 1-2.
[10]Skinner Q., The Foundations of Modern Political Thought, Vol.2:The Age of
Reformation, Cambridge University Press, Cambridge2004.
[11]Stevenson W.R. Jr., Calvin and Political Issues, [w:]The Cambridge Companion
to John Calvin, red. D. K. McKim, Cambridge University Press, Cambridge
2004.
[12]Trevor-Roper H., TheCrisis of The Seventeenth Century. Religion, The
Reformation, and SocialChange, Liberty Fund, Indianapolis 1967.
[13]Trueman C.R., Calvin and Calvinism, [w:]The Cambridge Companion to John
Calvin, red. D.K. McKim, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
[14]Wolin Sh.S., Politicsand Vision. Continuity and Innovation in Western Political
Thought, Princeton University Press, Princeton 2006.