PRAWO DO ZWOLNIENIA OD PRACY Z TYTUŁU ŚWIĄT RELIGIJNYCH

Artykuł poświęcony jest problematyce związanej z prawem osób należących do kościołów i związków wyznaniowych w Polsce do zwolnienia od pracy w celu celebrowania przez nie kultu religijnego. Autor wykazał, że prawo do zwolnienia od pracy w dniu ich święta (świąt) nie jest ukształtowane jednolicie w polskim systemie prawnym, ponieważ może wynikać przede wszystkim z ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy, ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz aktów prawnych regulujących stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi, uchwalonych na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami. Innymi słowy, prawo do zwolnień od pracy w celu obchodzenia kultu religijnego w dniu świątecznym przypadającym w każdym tygodniu w dniu innym niż niedziela, czy też celebrowania innych świąt, niepokrywających się z dniami ustawowo wolnymi od pracy oraz zwolnień w celu obowiązkowej modlitwy w ciągu dnia przewidują również ustawy dotyczące statusu prawnego poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych.

Z dokonanych w publikacji ustaleń wynika, że wyznawca danego kościoła, czy też związku wyznaniowego, w myśl ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, uzyskuje prawo do zwolnienia od pracy na czas celebrowania swojego święta religijnego na własny wniosek, który ma wiążący charakter – oznacza to, że pracodawca jest zobligowany do udzielenia zwolnienia, gdyż w przeciwnym wypadku naruszyłby zakaz dyskryminacji pracowników ze względu na religię lub wyznanie.

W artykule wskazano również, że na przykład według art. 11 ust. 2 ustawy z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej wyznawcy tego kościoła mają prawo do zwolnienia od pracy na czas święta adwentystycznego, to jest od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę. Zatem na prośbę pracownika, przynależącego do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego, złożoną na początku okresu zatrudnienia lub w jego trakcie, nie później jednak niż 7 dni przed dniem zwolnienia, zakład pracy [pracodawca – przyp. autora] ustala dla niego indywidualny rozkład czasu pracy.

Pełny tekst (pdf)

Akty prawne

1. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 marca 1928 r. o stosunku Państwa do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego, nie posiadającego hierarchji duchownej, DzU 1928 nr 38, poz. 363, ze zm.
2. Ustawa z 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1936 nr 30, poz. 241, ze zm.
3. Ustawa z 21 kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1936 nr 30, poz. 240, ze zm.
4. Ustawa z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy; tekst jednolity: DzU 1998 nr 21, poz. 94, ze zm.
5. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; tekst jednolity: DzU 1998 nr 21, poz. 94, ze zm.
6. Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania; DzU 2005 nr 231, poz. 1965, ze zm.
7. Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej; tekst jednolity: DzU 2013, poz. 1169.
8. Ustawa z 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego; DzU 1991 nr 66, poz. 287, ze zm.
9. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993 r. DzU 1998 nr 51, poz. 318.
10. Ustawa z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1994 nr 73, poz. 323, ze zm.
11. Ustawa z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1994 nr 73, poz. 324, ze zm.
12. Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1995 nr 97, poz. 481, ze zm.
13. Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1995 nr 97, poz. 480, ze zm.
14. Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1995 nr 97, poz. 482, ze zm.
15. Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1995 nr 97, poz. 479, ze zm.
16. Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1997 nr 41, poz. 252, ze zm.
17. Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1997 nr 41, poz. 253, ze zm.
18. Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1997 nr 41, poz. 254, ze zm.
19. Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1997 nr 41, poz. 251, ze zm.
20. Ustawa z 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej; DzU 1997 nr 78, poz. 483, ze zm.
21. Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej z 11 marca 1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy; DzU 1999 nr 26, poz. 235.

Wyroki

1. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok TK z 5 czerwca 2014 r., K 35/11, www.otk.trybunal.gov.pl.

1. Wyroki Sądu Najwyższego

Wyrok SN z 29 stycznia 2008 r., I PK 196/07, „Lex” nr 399783.

1. Postanowienia Sądu Najwyższego

Postanowienie SN z 11 lutego 2009 r., V CZ 5/09, „Lex” nr 746189.

1. Wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Wyrok WSA w Gliwicach z 18 września 2008 r., III SA/Gl 341/08, „Lex” nr 566801.

1. Wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego

Wyrok NSA z 30 marca 2006 r., II GSK 401/05, „Lex” nr 197607.

Wyrok NSA z 8 listopada 2011 r., II GSK 1121/10, „Lex” nr 1124035.

Inne

1. Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 1 marca 2010 r.,GPP-517-4560-14-1/10/PE/RP, „Lex/el” nr 205316.
2. Pismo RPO z 24 lipca 2007 r., RPO-563683-I/07/KJ, www.brpo.gov.pl.
3. Pismo RPO z 20 stycznia 2011 r., RPO-560379-I/07/KJ, www.brpo.gov.pl.
4. Pismo RPO z 18 maja 2012 r., RPO-649337-I/10/KJ, www.brpo.gov.pl.
5. Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji – z upoważnienia prezesa Rady Ministrów – na interpelację nr 4994 z 10 października 2008 r., orka2.sejm.gov.pl.
6. Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w roku 2012 wraz z uwagami o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela, Warszawa, 18 kwietnia 2013 r., druk nr 345, www.sejmometr.pl.
7. Pismo Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej z 2 lipca 2014 r., DPR-053-560/TW/ZN/2014.
8. Pismo Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy z 29 sierpnia 2014 r., GNP-501-4560-169-1/14PE.

PUBLIKACJE

1. Banaszek B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz 2009, „Legalis/el”.
2. Borecki P., Położenie prawne wyznawców islamu w Polsce, „Państwo i Prawo” 2008/1.
3. Borecki P., Pietrzak M., Opinia prawna w sprawie terminów Lekarskiego Egzaminu Państwowego dla wyznawców Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP, Warszawa, 23 lutego 2010.
4. Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP 2011, „Lex/el”.
5. Czas pracy 2011, red. L. Florek, „Lex/el”.
6. Czohara A., Zieliński T.J., Ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce. Komentarz 2011, „Lex/el”.
7. Dębowska-Romanowska T., Opinia prawna w przedmiocie wymagań zapewnienia przez państwo dostępności do zdawania Lekarskiego Egzaminu Państwowego lub Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Państwowego wiernym Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego – w świetle art. 53 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 65 ust.1 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Łódź, 16 marca 2010.
8. Hajn Z., Prawo pracowników należących do mniejszości wyznaniowych do zwolnień od pracy w celu uprawiania kultu religijnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2007/2.
9. Jackowiak U., Piankowski M., Stelina J., Uziak W., Wypych-Żywicka A., Zieleniecki M., Kodeks pracy z komentarzem 2004, „Lex/el”.       
10. Kodeks pracy. Komentarz 2011, red. L. Florek, R. Celeda, K. Gonera, G. Goździewicz, A. Chintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, „Lex/el”.
11. Kodeks pracy. Komentarz 2013, red. W. Muszalski, G. Goździewicz, W. Muszalski, M. Nałęcz, W. Patulski, A. Kamińska-Pietnoczko, K. Walczak, „Legalis/el”.
12. Kodeks pracy. Komentarz. Ustawy towarzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem 2014, red. K. Jaśkowski, E. Maniewska, t. I, „Lex/el”.
13. Lenart B., Zwolnienia od pracy z tytułu świat religijnych, „Służba Pracownicza” 2005/1.
14. Martuszewicz A., Piecyk K., Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od pracy 2010, „Lex/el”.
15. Mielczarek M.A., Wolność wyznania a realizacja stosunku pracy, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2005/LXXII.
16. Mielczarek M.A., Dyferencjacja rytualna katolicyzmu a prawo pracownika do wolności religijnej, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2010/10.
17. Mielczarek M.A., Realizacja wolności religijnej w zatrudnieniu pracowniczym, Difin, Warszawa 2013.
18. Nowak I., Wolność jednostki w zakresie przekonań religijnych i światopoglądowych a zwolnienie od pracy i nauki z tytułu święta religijnego – soboty (szabatu, szabasu), „Przegląd Prawa Publicznego” 2013/1.
19. Nowak I., Prawo do nauki a święta religijne mniejszości wyznaniowych na gruncie ustawy o systemie oświaty, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014/5.
20. Olszówka M., Zawieranie umów i uchwalanie ustaw o których mowa w art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2010/6.
21. Piecyk K., Zwolnienia od pracy z tytułu świąt religijnych, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2010/4.
22. Safjan M., Wyzwania dla państwa prawa, „Lex/el”.
23. Skoczyński J., Wagner B., Zieliński T., Kodeks pracy. Komentarz 2011, „Lex/el”.
24. Skrobisz J., Zwolnienia do pracy – praktyczny poradnik, „Serwis Prawno-Pracowniczy” 738/2 (2010).
25. Stefański K., Problem świąt przypadających w dni wolne od pracy wynikające z pięciodniowego tygodnia pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2010/12.
26. Szymanek J., Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, „Studia Prawnicze” 2009/1–2.
27. Świątkowski A.M., Kodeks pracy. Komentarz 2012, „Legalis/el”.
28. Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polsce. Komentarz 2008, red. L. Florek, R. Celeda, K. Gonera, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, B. Rakoczy, „Lex/el”.
29. Wiącek A., Praca w handlu i usługach w niedziele i święta – problem nadal aktualny, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2013/10.