SPÓR O PRAWO NATURALNE – KONCEPCJA PERSONALISTYCZNA I BIOLOGISTYCZNA

W artykule podejmuje się problematykę prawa naturalnego, na tle sporu, jaki wywołała
publikacja encykliki Humanae vitae Pawła VI. Zaprezentowano dwie koncepcje prawa
naturalnego: personalistyczną (neotomistyczną), na której opiera się encyklika, oraz jedną z
jej kontrpropozycji sformułowanej przez filozofującego biologa Wolfganga Wicklera.
Pierwsza odwołuje się do koncepcji człowieka jako bytu osobowego, w którym natura jest
„zintegrowana w osobie”, bytu istniejącego w ciągłym rozwoju, poprzez istotowe
ukierunkowanie na dobro osobowe jako ostateczny cel i motyw działania. Prawo naturalne
interpretuje jako odbicie w rozumnej naturze człowieka odwiecznego (niezmiennego)
porządku, rozumną inklinację ludzkiej natury do dobra współmiernego dla osobowego
bytowania. Druga – tworzona przez Wicklera z pozycji krytyki wobec koncepcji
„tradycyjnej” – uznaje fizyczno-duchową jedność ludzkiej natury, jednak fundamentalną dla
osobowego życia sferę moralności opiera w istotnej mierze na gruncie biologicznych
inklinacji, które stanowią jednocześnie swego rodzaju kryterium dobra moralnego.
Rezultatem takiego rozumienia człowieka jest koncepcja prawa naturalnego o zmiennej
treści (odpowiednio do ewoluującej natury biologicznej człowieka) oraz pewnego rodzaju
biologizm etyczny (ugruntowanie prawa moralnego w prawie natury rozumianej
biologicznie).
Problem prawa naturalnego, w sposób bardziej lub mniej uwyraźniony, jest wciąż obecny,
zwłaszcza w społecznych i politycznych debatach dotyczących stanowienia prawa, przy
czym stałym jednym z ich stałych punktów odniesienia jest jego „tradycyjna” koncepcja. W
tym kontekście zadaniem artykułu jest jej przypomnienie, a jednocześnie przedstawienie
jednej z kontrpropozycji, wpisującej się we współczesną argumentację za „nowoczesnym”
rozumieniem prawa naturalnego.

Pełny tekst (pdf)

[1] Krąpiec M., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1975 oraz Lublin 2009.
[2] Krąpiec M., O tomistyczną koncepcję prawa naturalnego, [w:] W nurcie
zagadnień posoborowych, red. B. Bejze, t. 2, Warszawa 1995.
[3] Ślipko T., Zarys etyki ogólnej, Kraków 1974.
[4] Św. Tomasz, Summa theologica, I–II, q. 91.
[5] Wickler W., Czy jesteśmy grzesznikami? Prawa naturalne małżeństwa,
Warszawa 1974.
[6] Wickler W., Ethologie Und Ethik – Normenfindung oder Normenkritik?, [w:]
Naturgesetz und christliche Ethik. Zur wissenschaftlichen Disskusion nach
Humanae vitae, Munchen 1970.
[7] Wojtyła K., Elementarz etyczny, Lublin 1999.
[8] Wojtyła K., Osoba i czyn, Kraków 1985.
[9] Wojtyła K., Osoba ludzka a prawo naturalne, „Roczniki Filozoficzne” XVIII/2
(1970)
[10]Zięba M., Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły –
Jana Pawła II, Kraków 2010.