U ŹRÓDEŁ NOWOŻYTNEGO ROZUMIENIA PRAW JEDNOSTKI NA PRZYKŁADZIE KONCEPCJI UPRAWNIEŃ NATURALNYCH THOMASA HOBBESA

W artykule podjęto próbę scharakteryzowania kluczowych elementów nowożytnego
rozumienia uprawnień jednostki na przykładzie doktryny Thomasa Hobbesa. Pierwsza część
pracy stanowi wskazanie konstytutywnych elementów nowożytności, ze szczególnym
uwzględnieniem nowożytnego modelu prawa natury. Posłużono się w tej części
proponowanym, między innymi przez Norberto Bobbio, rozróżnieniem dwóch pojęciowych
modeli prawa naturalnego. Wskazano również wpływ kartezjańskiego sposobu postrzegania
świata na rozwój doktryny uprawnień naturalnych. Druga część pracy stanowi analizę
doktryny uprawnień naturalnych Hobbesa. W części tej omówiono zarówno samo pojęcie
uprawnienia naturalnego, jak i sposób pojmowania prawa natury przez angielskiego
filozofa. Starano się wykazać, że dorobek myśliciela może zostać uznany za kamień milowy
w procesie zerwania z arystotelesowską tradycją postrzegania człowieka i świata. Takie
twierdzenie zostaje uprawnione między innymi dzięki przeciwstawieniu koncepcji
uprawnień naturalnych nakazom prawa natury. Zwrócono również uwagę na proces
transformacji omawianych uprawnień w uprawnienia, które mają przysługiwać, wedle
Hobbesa, suwerenowi. Mechanizm powstawania społeczności państwowej przedstawiono z
perspektywy kartezjanizmu Hobbesa, co pozwoliło na ukazanie owej transformacji przez
pryzmat ruchu, będącego jednym z podstawowych aspektów doktryny myśliciela. W
ostatniej części wskazano również, że podstawowe uprawnienia jednostek nie mogą zostać,
w doktrynie analizowanego myśliciela, przeniesione i taki sposób ich postrzegania pozwala
uznać dorobek Hobbesa za istotny w rozwoju koncepcji fundamentalnych praw
przysługujących jednostce.

Pełny tekst (pdf)

[1] Arystoteles, Polityka, tłum. L. Piotrowicz [w:] idem, Dzieła wszystkie, t. I,
Warszawa 2003.
[2] Bobbio N., Thomas Hobbes and the Natural Law Tradition, The University
of Chicago Press, Chicago 1993.
[3] Bodin J., Six Books of Commonwealth, tłum. M.J. Tooley, I, I,
http://www.constitution.org/bodin/bodin.txt.
[4] Copleston F., Historia filozofii, t. I: Grecja i Rzym, Instytut Wydawniczy
PAX, Warszawa 1998.
[5] Goyard-Fabre S., Metamorphosis of the Idea of Right in Thomas Hobbe’s
Philosophy, [w:] C. Walton, P.J. Johnson, Hobbes’s ‘Science of Natural
Justice’, Martinus Nifhoff Publishers, Dordrecht, Boston, Lancaster 1987.
[6] Herbert G.B., A Philosophical History of Rights, Transaction Publishers,
New Brunswick 2002.
[7] Hobbes T., Lewiatan czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i
świeckiego, tłum. Cz. Znamierowski, Fundacja Aletheia, Warszawa 2009.
[8] Hobbes T., O ciele, [w:] idem, Elementy filozofii, t. I, tłum. Cz.
Znamierowski, PWN, Warszawa 1956.
[9] From Irenaeus to Grotius: A Sourcebook in Christian Political Thoughts,
red. O. O’Donovan, J. Lockwood O’Donovan, Wm. B. Eerdmans Publishing
Company, Cambridge 1999.
[10]Shortall M., Human Rights and Moral Reasoning: A Comparative
Investigation by Way of Three Theorists and Their Respective Traditions of
Enquiry: John Finnis, Ronald Dworkin and Jürgen Habermas, Pontificia
Università Gregoriana, Roma 2009.
[11]Stasi D., Filozofia porządku polityczno-prawnego w nowożytności,
Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009.