ZNACZENIE ANALOGII DLA OKREŚLENIA PUNKTU WYJŚCIA W QUARTA VIA

W artykule nawiązuje się do ożywionej dyskusji dotyczącej roli i znaczenia czwartej
drogi świętego Tomasza z Akwinu (quarta via) dla filozofii klasycznej. W dyskusji tej do
chwili obecnej wykrystalizowały się dwa stanowiska. W jednym postrzega się czwartą
drogę jako nawiązanie i kontynuację myśli platońskiej, przez co widzi się w argumencie
zagrożenie dla jednolitości filozofii klasycznej. W innym czwarta droga jest postrzegana
jako sam rdzeń metafizyki realistycznej, która zmierza do całościowego i ostatecznego
wyjaśnienia rzeczywistości. Właśnie czwarta droga jest traktowana w takim wyjaśnieniu
jako ostatni wieńczący etap.
Autor niniejszej pracy wskazuje na powód rozbieżności zdań w kwestii roli i znaczenia
czwartej drogi w filozofii klasycznej. Utrzymuje, że w argumencie święty Tomasz nie
określił jasno, jakie doświadczalne własności stanowią punkt wyjścia argumentu. W samym
argumencie jest mowa o wielu ustopniowanych własnościach, ale tylko niektóre z nich
mogą spełniać funkcję dowodową. Jeśli więc wszystkie wymienione w argumencie
doświadczalne własności realnego bytu uczyni się jego punktem wyjścia bądź wybierze się
tylko niektóre spośród nich, a te będą nieodpowiednie, wówczas quarta via nie będzie
mogła niczego ostatecznościowo wyjaśniać/dowieść. W artykule wskazuje się na analogię
jako klucz do ustalenia katalogu ustopniowanych własności realnego bytu, będących
odpowiednim punktem wyjścia dla quarta via. Na jej podstawie ustala, że katalog tworzą
tylko własności transcendentalne, gdyż jedynie te własności określa zasada analogii bytu,
która wiąże byty przygodne, określone przez te własności, z analogatem głównym.

Pełny tekst (pdf)

[1] Arystoteles, Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2007.
[2] Arystoteles, Metafizyka, przeł. K. Leśniak, [w:] Dzieła wszystkie, t. 2,
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990, s. 602–857.
[3] Côté A., La question du fondement métaphysique dans la quarta via de
Thomas d’Aquin. À propos d’un livre récent, „Revue Philosophique de
Louvain. Quatrième série” 1992/86, s. 206–210.
[4] Elders L. J., Filozofia Boga, Agencja Wydawnicza Katolików MAG,
Warszawa 1992.
[5] Giacon C., La seconda scolastica, I grandi commentatori di San Tommaso, t.
I, Milano 1944.
[6] Kowalczyk S., Filozofia Boga, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
[7] Kowalewski M., Logika, Pallottinum, Poznań 1959.
[8] Krąpiec M. A., Analogia, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, red. A.
Maryniarczyk i in., Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2000, s.
210–220.
[9] Krąpiec M. A., Metafizyka: zarys teorii bytu, Redakcja Wydawnictw KUL,
Lublin 2000.
[10]Krąpiec M. A., Teoria analogii bytu, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin
1993.
[11]Krąpiec M. A., Metafizyka – ogólna teoria rzeczywistości, [w:]
Wprowadzenie do filozofii, red. M. A. Krąpiec, S. Kamiński, Z. J. Zdybicka i
inni, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1996.
[12]Maryniarczyk A., Transcendentalia, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii,
red. A. Maryniarczyk i in., Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin
2009, s. 533–542.
[13]Montaignes B., La doctrine de l’analogie de l’être d’après Saint Thomas
d’Aquin, Paris 1963.
[14]Platon, Uczta, przeł. W. Witwicki, Wydawnictwo Marek Derewecki, Kęty
2006.
[15]Sołtys A., Poznanie Boga na drodze analogii w myśli wybranych
przedstawicieli tomizmu egzystencjalnego, „Resowia Sacra” 2002/2003, s.
25–36.
[16]Steenberghen Van F., Dieu caché. Comment savons-nous que Dieu existe?,
Louvain 1966.
[17]Steenberghen Van F., Le problème de l`existence de Dieu dans les écrits de S.
Thomas d’Aquin, Louvain-la-Neuve 1980.
[18]Św. Tomasz z Akwinu, Summa contra gentiles, t. 2, Casa Editrice Marietti,
Roma–Torino 1946.
[19]Tomasz z Akwinu, Traktat o Bogu, Summa teologii, kwestie 1–26, przeł. G.
Kurylewicz, Z. Nerczuk, M. Olszewski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999.
[20]Wagner M., Die philosophischen Implikate der „quarta via”. Eine
Untersuchung zum vierten Gottesbeweis bei Thomas von Aquin (S.Th. I, q. 2,
a. 3, c.), E. J. Brill, Leyde – New York – Copenhague – Cologne 1989.
[21]Wolak Z., Analogia w filozofii i nauce, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce”
2002/30.