WYSTĘPOWANIE ROŚLIN INWAZYJNYCH W OBRĘBIE BUDOWLI I POWIERZCHNI UTWARDZONYCH W DOLINACH RZECZNYCH KARPAT I KOTLINY SANDOMIERSKIEJ

Badania terenowe, prowadzone w latach 2010-2016, w dolinach rzecznych polskiej części Karpat oraz w Kotlinie Sandomierskiej i w przylegającym do niej odcinku doliny Wisły, miały za zadanie uzupełnić, wiedzę o występowaniu inwazyjnych gatunków roślin (inwaderów) w najsilniej przekształconych dolinach rzecznych, a w szczególności określić typy zabudowy dolin rzecznych, sprzyjające rozprzestrzenianiu się tych gatunków. Przeanalizowano 118 transektów zlokalizowanych zarówno w regionach górskich, podgórskich i nizinnych, w odcinkach uregulowanych jak i nieuregulowanych dolin rzecznych, cieków o różnej wielkości. Wyodrębniono główne typy/kategorie zabudowy, łączące w sobie: obiekty hydrotechniczne i przeciwpowodziowe, w tym obwałowania, umocnienia brzegowe i ostrogi korytowe (I), mieszkalną i usługową zabudowę śródmiejską (II), drogowe i kolejowe linie komunikacyjne, w tym mosty (III), wyrobiska górnicze, zabudowę produkcyjną, wydobywczą, magazynową i towarzyszącą (IV), zabudowę rozproszoną, ogródki działkowe (V) oraz odrębne place, parkingi i składowiska (VI). Na częściach transektów, obejmujących różne formy zabudowy, najczęściej zanotowano występowanie Solidago gigantea / S. canadensis (46), Impatiens glandulifera (30), Echinocystis lobata (22), Robinia pseudoacacia (17), Helianthus tuberosus (15) i Impatiens parviflora (15). Największa liczba stanowisk gatunków inwazyjnych w relacji do wszystkich ich stwierdzeń została zanotowana na różnego rodzaju budowlach hydrotechnicznych, w tym na umocnieniach brzegowych różnego typu. Obserwacje prowadzone w zakresie wpływu inwestycji regulacyjnych na szatę roślinną wskazują, że nie ma istotnych różnic co do zastosowanych sposobów zabudowy umocnieniowej brzegów, które można byłoby uznać za bardziej przyjazne środowisku. W każdym przypadku następuje pozostawianie odkrytego podłoża i promowanie wkraczania inwaderów.

Pełny tekst (pdf)

[1] Chytry M., Pyšek P., Wild J., Pino J., Maskell L.C. & Vilà M.: European map of alien plant invasions based on the quantitative assessment across habitats, Diversity and Distribution no. 15, 2009, pp. 98-107.

[2] Dajdok Z. & Tokarska-Guzik B.: Doliny rzeczne i wody stojące jako siedliska gatunków inwazyjnych, [w:] Z. Dajdok & P. Pawlaczyk (red.), Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin 2009.

[3] Faliński J.B.: Invasive alien plants and vegetation dynamics, [w:] U. Starfinger, K. Edwards, I. Kowarik & M. Wiliamson (red.), Plant Invasions: Ecological Mechanisms and Human Responses, Backhuys Publishers, Leiden 1998.

[4] Faliński J.B.: Inwazje w świecie roślin: mechanizmy, zagrożenia, projekt badań, Phytocoenosis 10 (N.S.) Seminarium Geobotanicum 16, 2004, ss. 3-31.

[5] Jackowiak B.: Modele ekspansji roślin synantropijnych i transgenicznych. Phytocoenosis 11 (N.S.), Seminarium Geobotanicum 6, 1999, ss. 3-16.

[6] Kornaś J.: Plant invasions in Central Europe: historical and ecological aspects, [w:] F. de Castri, A. J. Hansen & M. Debussche (red.), Invasions in Europe and the Mediterranean Basin, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 1990, pp. 19-36.

[7] Kornaś J.: Pięć wieków wymiany flor synantropijnych między Starym i Nowym Światem, Wiadomości Botaniczne nr 40, 1996, ss. 11-19.

[8] Matuszkiewicz W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

[9] Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A. & Zając M.: Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist, [w:] Z. Mirek (red.), Biodiversity of Poland 1, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków 2002.

[10] Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W. & Hołdyński C.: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2012.

[11] Wróbel D.: Zróżnicowanie fitocenotyczne wybranych gatunków inwazyjnych w dolinach rzecznych Karpat i Kotliny Sandomierskiej. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, nr 22/1, 2015, s. 47-63.

[12] Zając M. & Zając A.: Apophytes as invasive plants in the vegetation of Poland. – Biodiversity: Research and Conservation no. 15, 2009, pp. 35-40.