Analiza i określenie możliwych kierunków zmian w zakresie kontroli EX-POST oddziaływania na środowisko autostrad i dróg ekspresowych w Polsce

Projekty infrastruktury liniowej, a wśród nich drogi, są bezdyskusyjnie przedsięwzięciami mogącymi znacząco negatywnie oddziaływać na wszystkie komponenty środowiska. Jednym z podstawowych instrumentów prawnych, mających na celu ochronę środowiska oraz ograniczenie tego oddziaływania i jednocześnie wspomagających proces decyzyjny, jest ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ). Z punktu widzenia metodologicznego jest to seria kroków towarzyszących planowaniu, przygotowywaniu, realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia. W praktyce aktualnie w Polsce (i w innych krajach) wiele uwagi poświęca się początkowym etapom związanym z procesem inwestycyjnym przedsięwzięć, znacznie mniej natomiast etapowi eksploatacji, kiedy obserwowane są ich rzeczywiste oddziaływania. Francja, która dysponuje jedną z najdłuższych w Europie i na świecie sieci autostrad, posiada dziś ponad dwudziestoletnie doświadczenie w zakresie kompleksowych bilansów środowiskowych ex-post dla tych projektów infrastrukturalnych. W pracy zaprezentowano wybrane zagadnienia dotyczące kontroli ex post oddziaływania autostrad i dróg ekspresowych na środowisko, jako jednego z etapów procesu OOŚ, przyczyniającego się do zapewnienia jego efektywności. Artykuł zawiera analizę ogólnych europejskich, francuskich i polskich wymogów prawnych oraz podstaw metodycznych, dotyczących wykonywania kontroli ex-post w obu krajach. Nakreślono w nim również teoretyczne aspekty dotyczące form, celów i zakresu realizacji kontroli ex-post w obu krajach. Dodatkowo, obserwacje i wnioski, wynikające z takiej kontroli, przedstawiono na przykładzie francuskiej autostrady A16. We wnioskach wskazano możliwe kierunki zmian w polskim systemie kontroli ex-post oraz możliwości dalszych badań.

Pełny tekst (pdf)

Abaza H., Bisset R., Sadler B.: Environmental Impact Assessment and Strategic Environmental Assessment: Towards an Integrated Approach, UNEP, 2004 http://www.unep.ch/etu/publications/textONUbr.pdf [dostęp: 10.03.2013].

[2]    Arts, J., Caldwell, P. , Morrison-Saunders, A.: Environmental Impact Assessment follow-up: good practice and future directions – findings from a workshop at the IAIA 2000 conference. Impact Assessment and Project Appraisal, 19 (3). 2001 pp. 175-185, http://dx.doi.org/10.3152/147154601781767014 [dostęp : 20.03.2013].

[3]    Autoroute A16 section Amiens / Boulogne-sur-Mer, Bilan environnemental final au titre de la Loi d’Orientation sur les Transports Intérieurs (LOTI), Sanef,
juin 2006.

[4]    Avis du CGEDD sur les bilans LOTI A16: section concédée: L'Isle-Adam - Amiens – Boulogne et A16: section non concédée: Boulogne - Frontière Belgique, N° 007087-01, juillet 2010.

[5]    Bohatkiewicz J. (red. nauk.): Podręcznik dobrych praktyk wykonywania opracowań środowiskowych dla dróg krajowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Warszawa-Kraków, 2008.

[6]    Circulaire n° 87-88 et directive du 27 octobre 1987 relative aux modalités d'établissement et d'instruction des dossiers techniques concernant la construction et l'aménagement des autoroutes concédées (BOME, 01/01/1987, 87-9 bis).

[7]    Circulaire du 15 décembre 1992 relative à la conduite des grands projets nationaux d'infrastructures « Bianco » (JORF n°48 du 26 février 1993 page 3039)

[8]    Circulaire n° 94-56 du 5 mai 1994 et instruction annexée définissant les modalités d'élaboration, d'instruction et d'approbation des opérations d'investissements sur le réseau routier national non concédé (BOME nr 94-19 du 20 juillet 1994) i zastępujący go Circulaire du 7 janvier 2008 fixant les modalités d’élaboration, d’instruction, d’approbation et d’évaluation des opérations d’investissement sur le réseau routier national, Direction générale des routes, MEDAD.

[9]    Circulaire nr 96-21 du 11 mars 1996 relative à la prise en compte de l’environnement et du paysage dans les projets routiers (BOME nr 389-96/11 du 30 avril 1996).

[10]  Circulaire n° 98-99 du 20 octobre 1998 et instruction relative aux méthodes d'évaluation économique des investissements routiers en rase campagne (BOME 20/10/1998 fascicule spécial 98-7).

[11]  Code de l’Environnement, http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp: 19.03.2013].

[12]  Code des Transports, http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp : 19.03.2013].

[13]  Décret n°77-1141 du 12 octobre 1977 pris pour l'application de l'article 2 de la loi n° 76-629 du 10 juillet 1976 relative à la protection de la nature (JORF du 13 octobre 1977) (modifié), zmieniony m.in. przez décret n°93-245 du 25 février 1993.

[14]  Décret n°84-617 du 17 juillet 1984 relatif à l'application de l'article 14 de la loi 82-1153 du 30 décembre 1982 relatif aux grands projets d'infrastructures, aux grands choix technologiques et aux schémas directeurs d'infrastructures en matière de transports intérieurs (JORF du 18 juillet 1984 page 2307).

[15]  Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (tekst jednolity) (Dz. Urz. UE nr L 26 z 28.1.2012, s.1)

[16] Elaboration des bilans ex-post pour les projets routiers Recommandations pour la mise en œuvre de l'article 14 de la LOTI. Guide méthodologique, Sétra, Référence: 1131, Décembre 2011.

[17]  EU transport in figures statistical pocketbook 2012, Luksemburg Publications Office of the European Union, 2012, http://ec.europa.eu/transport/facts-fundings/statistics/pocketbook-2012_en.htm [dostęp: 10.03.2013].

[18]  Evaluation économique et sociale des projets routiers interurbains - Guide de recommandations, CETE de Lyon, Sétra, mai 1988.

[19]  EVA-TREN Improved Decision-Aid Methods and Tools to Support Evaluation of Investment for Transport and Energy Network in Europe, D6 Final Report, december 2009, http://www.transport-research.info [dostęp: 11.03.2013].

[20]  Flash – indice circulation, année 2010, Sétra http://www.setra.equipement.gouv.fr/ IMG/pdf/Flash_Indice_2010.pdf [dostęp : 19.03.2013].

[21]  Glasson, J., Therivel, R and Chadwick, A. Introduction To Environmental Impact Assessment, 3rd Edition, Routledge, London, 2005.

[22] Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz. U. 1999 nr 96 poz. 1110).

[23]  Lerond M., Thievent P.: Opérations routières – suivi et évaluation environnementale, MATE, 2001

[24]  Loi n° 76-629 du 10 juillet 1976 relative à la protection de la nature (JORF du 13 juillet et rectificatif du 28 novembre 1976) (modifiée).

[25]  Loi n° 82-1153 du 30 décembre 1982 d'orientation des transports intérieurs (JORF du 31 décembre 1982 page 4004).

[26]  Morrison-Saunders A., Marshall R., Arts J.: EIA Follow-Up International Best Practice Principles. Special Publication Series No. 6. Fargo, USA: International Association for Impact Assessment, July 2007, http://www.iaia.org/publicdocu ments/special-publications/SP6.pdf [dostęp: 10.03.2013].

[27]  Morrison-Saunders, A.: Keynote Address: Effectiveness and importance of Environmental Impact Assessment follow-up. In: Nordic-Baltic Environmental Impact Assessment Conference 2012, 13 - 14 September, Kuressaare, Estonia, http://researchrepository.murdoch.edu.au/10962/1/importance_of_EIA_follow-up.pdf [dostęp: 10.03.2013].

[28] Note: Comment établir un bilan des grands infrastructures ?, 15.09.05, Sétra/CST, http://www.developpement-durable.gouv.fr/IMG/doc/note_bilan_loti_cle2db363.doc [dostęp: 02.04.2013].

[29] Pchałek M., Behnke M.: Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w prawie polskim i UE, Monografie prawnicze, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009.

[30] Projekt założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, czerwiec 2011, http://www.mos.gov.pl/artykul/4135_konsultacje_spoleczne/15707_projekt_zalozen_wysylany_do_konsultacji_spoleczych.html [dostęp 08.04.2013].

[31] Projets routiers interurbains, Suivis et bilans environnementaux, Guide méthodologique, Sétra, Référence : B9662-3, décembre 1996.

[32] Projets routiers urbains, Suivis et bilans environnementaux, Guide méthodologique CERTU, 1998

[33]  Raport Jakość ocen oddziaływania na środowisko w Polsce. Krajowa praktyka a prawo wspólnotowe, WWF Polska / Instytut Ekonomii Środowiska, maj 2007.

[34] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących autostrad płatnych. (Dz.U. 2002 nr 12 poz. 116)

[35]  Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 maja 2004 r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz. U. Nr 128, poz. 1134 z 2004 r., z późn. zm.).

[36]  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz.U. 2011 nr 140 poz. 824)

[37] Sprawozdanie Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie stosowania i skuteczności dyrektywy OOŚ (dyrektywa 85/337/EWG zmieniona dyrektywami 97/11/WE i 2003/35/WE), KOM(2009)378 wersja ostateczna, Bruksela, 23.7.2009.

[38]  Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.U. 1980 nr 3 poz. 6, tekst ogłoszony i z późn. zm.).

[39] Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych (Dz.U. 1994 nr 127 poz. 627, t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 931 z późn. zm)

[40] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414, t.j. Dz.U. 2010 nr 243 poz. 1623 z późn. zm.)

[41] Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2000 nr 109 poz. 1157).

[42] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627, t.j. Dz.U. 2008 nr 25 poz. 150 z późn. zm.).

[43] Ustawa z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 721 t.j. z 2008 r. Dz. U. Nr 193, poz. 1194 z późn. zm).

[44] Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008 nr 199, poz. 1227, z późn. zm.).

[45]  Wniosek KE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne,  COM(2012) 628 final, Bruksela, dnia 26.10.2012

[46] Wytyczne dotyczące OOŚ - Weryfikacja ROŚ, Komisja Europejska, 06.2001.

[47]  Zarządzenie nr 15 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 29 maja 2012 roku w sprawie przeprowadzenia monitoringu ogrodzeń dla herpetofauny na drogach krajowych.

[48] Zalecenia techniczne w celu kontroli i oceny skuteczności środków naprawczych efektu barierowego infrastruktury transportowej. Dokumentacja związana ze zmniejszeniem fragmentacji siedliska spowodowanej przez infrastrukturę transportową, numer 2. O.A. Parki Narodowe. Ministerstwo Środowiska Naturalnego, Wodnego i Obszarów Wiejskich,  Madryt, 2008 - wersja polska Pchałek M. (red. Nauk.), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2011.

[49] 1978-1993 - 15 Ans pour les observatoires du milieu. Note d’information nr 46 Economie Environnement Conception, Sétra - CSTR, Référence : B9506, 02.1995.