REKONSTRUKCJA CZY IMITACJA DOMU SOKOŁA W ŁAŃCUCIE

Przedstawiona przebudowa gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”
w Łańcucie jest przykładem modernizacji obiektu znajdującego się w ewidencji zabytków, lecz nie ujętego w rejestrze w myśl przepisów ustawy O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. ( Dz. U. nr 162, poz. 1568 z 17 września i późn. zm.). Pomimo, że dom „Sokoła” znajdował się w ewidencji zabytków, to inwestor, posiłkując się ekspertyzą techniczną, zdecydował się na rozebranie obiektu. Trudno zaakceptować taką decyzję, zważywszy że, obiekt charakteryzował się dobrym stanem technicznym, o czym świadczyły  opracowania techniczne. Wykonane ekspertyzy wykazują, że nadrzędnym problemem w przebudowie gmachu „Sokoła” nie był zły stan techniczny obiektu, lecz nowa funkcja, niedostosowana do możliwości przestrzennych budynku. W efekcie, opracowane oceny wykazały, że przebudowa obiektu w tak dużym stopniu jest ekonomicznie nieuzasadniona. Przeprowadzona modernizacja domu „Sokoła” ukazuje znany konflikt występujący przy adaptacji zabytków, tzn., pomiędzy formą zabytkową obiektu a nową funkcją. Występujące sprzeczności pomiędzy interesami inwestorów a konserwatorami zabytków, nie zawsze kończą się adaptacją zabytku, w taki sposób aby w jak najmniejszym stopniu ingerować w zabytkową strukturę. Pomimo, że  w obliczu sprawdzonych i zaawansowanych technologiach budowlanych, możliwe było opracowanie projektu, który spełniłby wymogi  funkcjonalne, przy pozostawieniu wartościowej oryginalnej struktury budynku, wybrano rozwiązanie, może uzasadnione ekonomicznie, ale pozostające w opozycji z obowiązującą doktryną konserwatorską. Wybudowano nowy obiekt z imitacją, a nie rekonstrukcją szaty zewnętrznej elewacji, co w efekcie końcowym doprowadziło do eliminacji zabytku architektury.

Pełny tekst (pdf)

[1] Sprawozdanie z czynności Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”
w Łańcucie za rok 1895, MBP w Łańcucie, sygn. 208.

[2] Serkowski I.: Notaty do mego dziennika, 25 X 1896r., rkps BMZŁ, sygn., R 55.

[3] Jasińska-Malec A., Malec T.: Analiza historyczna z badaniami architektonicznymi dla budynku Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, przy ul. Sokoła w Łańcucie, mpis, [w:] Archiwum prywatne, Kraków 2010.

[4] Kozaczka M.: Życie kulturalne w Łańcucie po drugiej wojnie światowej, [w:] Studia i szkice z dziejów miasta, red W. Bonusiak, Rzeszów 1997.

[5] Schab S.: Ekspertyza techniczna konstrukcji Sali kinowej w budynku „Sokoła”
w Łańcucie, ul. Sokoła, mpis, [w:] Archiwum prywatne, Rzeszów 2001.

[6] Trela C.: Opinia mykologiczno – budowlana dotycząca sali kinowej budynku Sokoła wraz z wyceną szacunkową przewidywanych robót remontowo – adaptacyjnych związanych z ewentualną zmianą jej użytkowania na salę gimnastyczną, mpis, [w] Archiwum prywatne, Rzeszów 2001.

[7] Szluz A., Pilch D.: Ekspertyza konstrukcyjno-budowlana, mpis, [w:] Archiwum prywatne, Rzeszów 2008.

[8] Szluz A., Rzepka S.: Aneks do ekspertyzy konstrukcyjno-budowlanej z września 2011 roku, mpis, [w:] Archiwum prywatne, Rzeszów 2011.

[9] Szul T.J.: Referat z okazji 110 rocznicy powstania „Sokoła” w Łańcucie, mpis, [w:] Archiwum prywatne, Łańcut 2001.

[10] Szul T.J.: Zarys historyczny dziejów „Gniazda Sokoła” w Łańcucie, mpis, [w:] Archiwum prywatne, Łańcut 2003.

[11] Gosztyła M, Pasztor P.: Konserwacja i ochrona zabytków architektury, Wydanie II, Rzeszów 2013.

[12] Muzeum Zamek Łańcut: Przedwojenny Łańcut, cz.II, Zasłużeni dla Łańcuta i zamku, [dostęp: 2 IV 2014, <http://www.zamek-lancut.pl/pl/Historia/ZasluzeniDlaLancuta#StanislawCetnarski>.