WYKORZYSTANIE ODŁOGÓW W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM W PLANOWANIU ARCHITEKTURY EKOLOGICZNEJ

Architektura ekologiczna powstała w wyniku zjawiska silnego niszczenia środowiska

przyrodniczego. Taka architektura pod koniec 20. wieku, przede wszystkim

kładła nacisk na ideę połączenia przestrzeni przekształconej przez człowieka z naturalną

przestrzenią przyrodniczą. W Polsce, w wyniku przemian politycznych

i gospodarczych, jakie nastąpiły w końcu lat 80. i 90. XX wieku, pojawiło się

w krajobrazie rolniczym dużo powierzchni odłogów, które ulegają spontanicznej

sukcesji wtórnej, prowadzącej do powstawania licznych zbiorowisk roślinnych.

Rola ekologiczna odłogów nie jest jeszcze w pełni poznana. Celem niniejszej pracy

było określenie znaczenia ekologicznego odłogów oraz ocena możliwości wykorzystywania

ich w planowaniu architektury ekologicznej. Obserwacje odłogów

były prowadzone w latach 2012-2013 w strefach otaczających wszystkie parki

krajobrazowe w województwie łódzkim. Do analizy danych zastosowano hierarchiczną

analizę skupień metodą War. Dla oceny preferencji gatunków roślin do

wyodrębnionych klasterów (prezentujących określone warunki środowiska) zastosowano

zaproponowany przez Dufrene i Legendre indeks IndVal. Badania roślinności

odłogów wyodrębniły 3 główne grupy strukturalne zbiorowisk roślinnych.

We florze odłogów nie zanotowano chronionych, zagrożonych lub rzadkich gatunków

roślin. Obserwowane odłogi nie stanowią zatem ostoi dla takich gatunków.

Mimo to, niektóre wyodrębnione grupy odłogów mogą pełnić ważną rolę

w ochronie różnorodności biologicznej i przemieszczaniu się organizmów. Powinny

one pozostać bez ingerencji człowieka. Pozostałe, a zwłaszcza te porośnięte

roślinnością z obcego pochodzenia, inwazyjnymi gatunkami roślin mogą być

wykorzystywane w budownictwie ekologicznym, bez znaczących strat dla przyrody.

Pełny tekst (pdf)

[1] Biskupski A.: Agrotechniczne sposoby przywracania zdolności produkcyjnej glebom

odłogowanym, Studia i raporty IUNG-PIB, 2007, z. 8, s. 193-206.

[2] Czarnecka J.: Miedze Wołynia zachodniego jako siedliska rzadkich nawapiennych

gatunków roślin, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 2011, t. 11, nr. 2,34, s. 43-

52.

[3] Dufrene M., Legendre, P.: Species assemblages and indicator species: the need for

a flexible asymmetrical approach. Ecological Monographs, 1997, nr 67, s. 345-356.

[4] Faliński J.B.: Interpretacja współczesnych przemian roślinności na podstawie teorii

synantropizacji i teorii syndynamiki, Prace Geograficzne, 2001, nr. 179, s. 31-52.

[5] Flis J.: Szkolny słownik geograficzny. 1985.

[6] Hamre L.N., Harvolsen R., Edwardsen A., Rydgren K.: Planta species richness,

composition and habitat specyfity in a Norwegian agricultural landscape, Agriculture

Ecosystem and Environment, 2010, 138, 3-4, s. 189-196.

[7] Harkot W., Lipińska H., Wyłupek T.: Kierunki zmian użytkowania ziemi na tle naturalnych

warunków rolniczych przestrzeni produkcyjnej Lubelszczyzny, Acta Sci.

Pol. Administratio Locorum, 2011, nr 10,1, s. 5-16.

[8] Hejda M., Pyšek P.: What is the impact of Impatiens glandulifera on species diversity

of invaded riparian vegetation ? Biological Conservation, 2006, s. 143-152.

[9] Iwanek M.: w poszukiwaniu znaczenia architektury ekologicznej – ciągłość historyczna

architektury współczesnej, Teka Kom. Arch. Urb. Stu. Krajobr. – OL PAN,

2009, s. 43-49.

[10] Jaros S., Woch F.,: Analiza przyczyn odłogowania gruntów rolnych w województwie

świętokrzyskim na przykładzie gminy Kije, Studia i Raporty IUNG-PIB, 2010,

z. 24, s. 25-49.

[11] Jermaczek D.,: Analiza rozmieszczenia i struktury zadrzewień powstałych na odłogowanych

gruntach porolnych w okolicach Łagowa w latach 1990-2007, Przegląd

Przyrodniczy, 2007, nr 18, s. 29-53.

[12] Kistowski M.,: Kolizje i konflikty środowiskowe w planowaniu przestrzennym na

obszarach przyrodniczo cennych, Czasopismo Techniczne Wydawnictwo Politechniki

Krakowskiej, 2007, nr 7, s. 249-255.

[13] Kleijn D., Verbeek M.: Factors affecting the species composition of arable field

boundary vegetation, Journal of Applied Ecology, 2000, t. 32, nr. 2, s. 256-266.

[14] Krysiak S.: Odłogi w krajobrazach Polski środkowej – aspekty przestrzenne, typologiczne

i ekologiczne, Problemy Ekologii Krajobrazu, 2011, t.31, s. 89-96.

[15] Marshall E.J.P.: Introducing fields margin ecology in Europe, Agriculture Ecosystem

and Environment, 2002, 89, 1/2, s. 1-4.

[16] Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M.: Flowering plants and pteridophytes.

A checklist, Kraków, Inst. Bot. PAN, 2002, s. 442.

[17] Ratyńska H.,: Wyspy środowiskowe jako element krajobrazu, próba typologii

i zróżnicowanie szaty roślinnej [w:] Wyspy środowiskowe . Bioróżnorodność i próby

typologii. J. Banaszak (red.), Bydgoszcz, 2002, s. 239-260.

[18] Ward J., H.: Hierarchical Grouping to optimize an objective function, Journal of

American Statistical Association, 1963, nr 58,301, s. 236-244.

[19] Weiner J.: Życie i ewolucja biosfery, PWN, 2003, s. 608.