GRAFICZNA FORMA KWESTIONARIUSZA W BADANIACH AHP/ANP

AHP, czyli Analityczny Proces Hierarchiczny oraz jej rozszerzenie ANP, czyli Analityczny
Proces Sieciowy to jedne z najbardziej znanych w świecie wielokryterialnych metod
wspomagania decyzji. Gromadzenie danych w metodach AHP/ANP polega na dokonaniu
przez eksperta porównań parami między sobą wszystkich elementów modelu hierarchicznego
bądź sieciowego. Celem artykułu jest weryfikacja tezy, Ŝe wysoka wartość współczynnika
CR (ang. Consistency Ratio) w badaniach AHP/ANP, wskazującego na brak logiczności
(zgodności) wyników, jest związana z brakiem symetrii osądów wynikającego
z niewłaściwie zaprojektowanego kwestionariusza. Zaprojektowano eksperyment, którego
celem było sprawdzenie, czy frakcja odpowiedzi powyŜej i poniŜej wartości środkowej jest
probabilistycznie jednakowa, a jeśli nie, to czy miało to wpływ na wysoką wartość współczynnika
CR. Postawiona hipoteza stanowi, Ŝe frakcja, obliczana jako iloraz odpowiedzi
powyŜej wartości środkowej do odpowiedzi leŜących powyŜej i poniŜej wartości środkowej,
powinna wynosić w przybliŜeniu ½. Do weryfikacji hipotezy o symetrycznym rozkładzie
odpowiedzi wykorzystano test serii. W kilku badaniach, w których przeprowadzono w
sumie 8434 porównań, wzięło udział ponad 400 respondentów poproszonych o ocenę róŜnych
obiektów. Kolejność porównywanych obiektów oraz liczba kryteriów oceny była róŜna
i ułoŜona losowo. Do eksperymentu wykorzystano 9-stopniową, dwubiegunową skalę
werbalną w formie pionowej tabelarycznej. W prawie kaŜdym przypadku uzyskano wynik
wskazujący, Ŝe symetria odpowiedzi została zachowana. Stąd teŜ moŜna uznać, Ŝe ankieta
została zaprojektowana w sposób właściwy, a źródła wysokiego poziomu niezgodności naleŜy
szukać gdzie indziej. Przedstawiony sposób weryfikacji kwestionariusza ankiety nie
dotyczy tylko metody AHP/ANP, a zaniechanie sprawdzenia „jakości” kwestionariusza
moŜe prowadzić do sytuacji, w której uzyskane wyniki będą obarczone błędami.

Pełny tekst (pdf)

[1] Alonso J.A. i Lamata M.T.: A Statistical Criterion of Consistency in the Analytic Hierarchy
Process, 2005. w:] Torra, V. i in. (Wyd.), MDAI 2005, 67-76, Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
[2] Babbie E.: Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
[3] Bradburn N., Sudman S. i Wansink B.: Asking questions: the definitive guide to questionnaire
design, Jossey-Bass, San Francisco 2004.
[4] Costa J.F., Wanderley A.J.M. i Cosenza C.A.N.: A proposition to solve inconsistency problem
in decision matrices using genetic algorithms, “3rd International Conference on Production
Research – Americas’ Region 2006” (ICPR-AM06).
[5] Dillman D.: Constructing the questionnaire. Mail and internet surveys, John Wiley & Sons,
New York 2000.
[6] Fanning E.: Formatting a Paper-based Survey Questionnaire: Best Practices., “Practical
Assessment Research & Evaluation”, 10(12), 2005, s. 1-14.
[7] Ishizaka H. i Labib A.: Analytic Hierarchy Process and Expert Choice: Benefits and Limitations,
“ORInsight”, 22(4), 2009, s. 201-220.
[8] Joshi R., Banwet D.K. i Shankar R.: A Delphi-AHP-TOPSIS based benchmarking framework
for performance improvement of a cold chain, “Expert Systems with Applications”, 38(8),
2011, s. 10170-10182.
[9] Goryl A., Jędrzejczyk Z., Kukuła K., Osiewalski J. i Walkosz A.: Wprowadzenie do ekonometrii
w przykładach i zadaniach, pod red. Kukuły K., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2007.
[10] Lee S. i Walsh P.: SWOT and AHP hybrid model for sport marketing outsourcing using a case
of intercollegiate sport, “Sport Management Review”, 14(4), 2011, s. 361-369.
[11] Miller D.: The Magical Number Seven, Plus or Minus Two: Some Limits on Our Capacity for
Processing Information, “The Psychological Review”, 63, 1956, s. 81-97.
[12] Prusak A. i Stefanów P.: Badania nad właściwościami operacyjnymi metody AHP, „Folia
Oeconomica Cracoviensia”, 52, 2011, s. 87-104.
[13] Redline C. i Dillman D.: The influence of alternative visual designs on respondents’ performance
with branching instructions in self-administered questionnaires, [w:] Groves R., Dillman
D., Eltinge, J. i Little R. (Wyd.), “Survey Nonresponse”, Wiley, New York 2002.
[14] Saaty T.L. i Ozdemir M.: Why the magic number seven plus or minus two, “Mathematical and
Computer Modelling”, 38, 2003, s. 233–244.
[15] Saaty T.L. i Peniwati K.: Group Decision Making: Drawing out and Reconcilling Differences,
RWS Publications, Pittsburgh, USA 2008.
[16] Saaty T.L. I Vargas L.G.:, The Logic of Priorities, Kluwer Nijhoff Publishing, Massachusetts
1982.
[17] Saaty T.L.: Fundamentals of Decision Making and Priority Theory with the Analytic Hierarchy
Process, RWS Publications, Pitssburgh 1994.
[18] Saaty T.L.: Decision Making for Leaders: The Analytical Hierarchy Process for Decisions in
a Complex World, “The Analytical Hierarchy Process Series”, 2, 1996, s. 71-74.
[19] Saaty T.L.: Decision making with the analytic hierarchy process, “Int. J. Services Sciences”,
1(1), 2008, s. 83-98.
[20] [Sinuany-Stern et al. 2000] Sinuany-Stern Z., Mehrez A. i Hadad Y.: An AHP/DEA methodology
for ranking decision making units, “International Transactions in Operational Research”,
7(2), 2000, s. 109-124.
[21] Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, „Śląsk", Sp. z o.o., Katowice 1995.
[22] Weathers D., Sharmab S. i Niedricha R.W.: The impact of the number of scale points, dispositional factors, and the status quo decision heuristic on scale reliability and response accuracy,
“Journal of Business Research”, 58, 2005, s. 1516–1524.
[23] Webber S.A., Apostolou B. & Hassel J.M.: The sensitivity of the analytic hierarchy process to
alternative scale and cue presentations, “European Journal of Operational Research”, 96,
1996, s. 351-362.