PROCESY POZNAWCZE KONTROLOWANE JAKO WYZNACZNIKI DECYZYJNOŚCI MENEDśERA – W KONTEKŚCIE NEUROEKONOMII

W artykule wyjaśniono, czym jest decyzyjność menedŜera, oraz zdefiniowano procesy poznawcze
kontrolowane i wskazano ich rolę w poznaniu wyŜszego rzędu, a więc w kaŜdym złoŜonym
działaniu człowieka (np. w podejmowaniu decyzji). Ponadto zaprezentowano wyznaczniki
decyzyjności menedŜera – w zakresie procesów poznawczych kontrolowanych (funkcji wykonawczych)
takich jak: pamięć operacyjna, metapoznanie, hamowanie poznawcze, stabilność
emocjonalna, płynność poznawcza i samoregulacja. Opracowanie nie obejmuje opisu procesów
afektywnych. Szczególnie istotny w turbulentnym otoczeniu jest wzrost zdolności menedŜerów
do szybkiego i trafnego podejmowania złoŜonych decyzji i reagowania na zmiany. Zdolność ta
jest kluczowa na najwyŜszym szczeblu zarządzania organizacją. Dlatego w artykule przedstawiono
wpływ uwarunkowań kognitywnych menedŜera na jego decyzyjność. Dokonano tego na podstawie
wyników badań w zakresie nowej, dynamicznie rozwijającej się dyscypliny naukowej, jaką
jest neuroekonomia.
Przeprowadzone rozwaŜania umoŜliwiły wyciągniecie wniosków, Ŝe do wyznaczników decyzyjności
menedŜera moŜna zaliczyć następujące procesy poznawcze kontrolowane (funkcje
wykonawcze): duŜa pojemność pamięci operacyjnej, rozwinięta zdolność metapoznania, sprawne
hamowanie poznawcze, stabilność emocjonalna, duŜa płynność poznawcza i samoregulacja. Dysfunkcje
i deficyty w zakresie wymienionych procesów poznawczych kontrolowanych menedŜera
skutkują zmniejszeniem jego umiejętności decyzyjnych, a w skrajnych przypadkach powodują,
Ŝe jest on niedecyzyjny. Istnieją moŜliwości redukowania negatywnych skutków indywidualnych
ograniczeń poznawczych przez decydentów, są one jednak ograniczone. Dlatego tak istotny jest
dobór decyzyjnych menedŜerów na kluczowe stanowiska w organizacji.

Pełny tekst (pdf)

[1] Barrick M.R., Zimmerman R.D., Reducing voluntary, avoidable turnover through election,
„Journal of Applied Psychology” 90/1 (2005).
[2] Baumeister F., Why do bad moods increase self-defeating behavior? Emotion, risk taking, and
self-regulation, „Journal of Personality and Social Psychology” 1996/71.
[3] Brodbeck F.C., Frese M., Akerblom S., Audia G., Bakacsi G., Bendova H. i in., Cultural
variation of leadership prototypes across 22 European countries, „Journal of Occupational
and Organizational Psychology” 73/1 (2000).
[4] Conway A.R.A., Cowan N., Bunting M.F., The cocktail party phenomen revisited: The importance
of working memory capacity, „Psychonomic Bulletin and Review. Special Issue” 2001/8.
[5] Davidson R.J., Affective style, mood, and anxiety disorders: An affective neuroscience approach,
[w:] Anxiety, depression, and emotion, red. R.J. Davidson, Oxford University Press,
New York 2000.
[6] Davis R.N., Nolen-Hoeksema S., Cognitive inflexibility among ruminators and nonruminators,
„Cognitive Therapy and Research” 2000/24.
Procesy poznawcze kontrolowane jako wyznaczniki… 91
[7] Di Fabio A., Palazzeschi L., Incremental variance of the core self-evaluation construct compared
to fluid intelligence and personality traits in aspects of decision-making, „Personality
and Individual Differences” 2012/53, s. 196–201.
[8] Dorfman J., Shames V.A., Kihlstrom J.F., Intuition, Incubation, and Insight: Implicit Cognition
in Problem Solving [w:] Implicit Cognition, red. G. Underwood, Oxford University Press,
Oxford 1996.
[9] Fox E., Georgiou G.A., The Nature of Attentional Bias in Human Anxiety, [w:] Cognitive
Limitations in Aging and Psychopathology, red. R.W. Engle, G. Sedek, U. von Hecker, D.N.
McIntosh, Cambridge Universyty Press, Cambridge 2005.
[10] Graf P., Birt A.R., Explicit and Implicit Memory Retrieval: Intentions & Strategies [w:] Implicit
Memory and Metacognition, red. L.M. Reder, Erlbaum, New Jersey 1996.
[11] Haier R.J., What does a smart brain look like?, „Scientific American Mind” 2009, November/
December.
[12] Hasher L., Zacks R.T., Working memory, comprehension, and ageing: A review and new view
[w:] The psychology of learning and motivation: Advances in research and theory, red. G.H.
Bower, t. 22, Academic Press, Inc., San Diego 1988.
[13] Hasher L., Zacks R.T., May C.P., Inhibitory control, circadian arousal, and age, [w:] Attention
& performance, XVII, Cognitive regulation of performance: Interaction of theory and application,
red. D. Gopher, A. Koriat, MIT Press, Cambridge 1999.
[14] Jankowska-Mihułowicz M., Decyzyjność menedŜerów w praktyce i teorii zarządzania, „Studia
i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów” 2012/115.
[15] Jääskeläinen I.P., Introduction to Cognitive Neuroscience, I.P. Jääskeläinen & Ventus Publishing
ApS 2012.
[16] Joormann J., Inhibition, Rumination, and Mood Regulation in Depression, [w:] Cognitive
Limitations in Aging and Psychopathology, red. R.W. Engle, G. Sedek, U. von Hecker, D.N.
McIntosh, Cambridge Universyty Press, Cambridge 2005.
[17] Jurado M.B., Rosselli M., The elusive nature of executive functions: A Review of our Current
Understanding, „Neuropsychology Review” 2007/17.
[18] Kabat-Zinn J., Mindfulness-Based Interventions in Context: Past, Present, and Future, „Clinical
Psychology: Science and Practice” 10/2 (2003).
[19] Kable J. W., Glimcher P. W., The Neurobiology of Decision: Consensus and Controversy,
„Neuron” 63/6 (2009).
[20] Kane M.J., Conway A.R.A., Hambrick D.Z., Engle R.W., Variation in working memory capacity
as variation in executive attention and control, [w:] Variation in working memory, red.
A.R.A. Conway, C. Jarrold, M.J. Kane, A. Miyake, J.N. Towse , Oxford University Press,
New York 2007.
[21] Kane M.J., Engle R.W., Working-memory capacity and the control of attention: The contribution
of goal neglect, response competition, and task set to Stroop interference, „Journal of Experimental
Psychology: General” 2003/132.
[22] Larner A.J., A dictionary of neurological signs, wyd. 3, Springer 2011.
[23] LeDoux J.E., Emotion Circuits in the Brain, „Annual Review of Neuroscience” 2000/23.
[24] Lezak M.D., Howieson D.B., Loring D.W., Neuropsychological assessment, wyd. 4., Oxford
University Press, New York 2004.
[25] Lightsey O.R., Hulsey C.D., Impulsivity, Coping, Stress, and Problem Gambling Among
University Students, „Journal of Counseling Psychology” 2002/49.
[26] Luciano M., Posthuma D., Wright M.J., de Geus E.J.C., Smith G.A., Geffen G.M., Boomsma
D.I., Martin N.G., Perceptual speed does not cause intelligence, and intelligence does not
cause perceptual speed, „Biological Psychology” 2005/70.
[27] McCabe K., Neuroeconomics, [w:] The encyclopedia of cognitive science, red. L. Nadel, t. 3,
Nature Publishing Group, Macmillan Publishers Ltd., New York 2003.
[28] Metcalfe J., Shimamura A.P., Metacognition: knowing about knowing, MIT Press, Cambridge
1994.
92 M. Jankowska-Mihułowicz
[29] Moray N., Attention in dichotic listening: Affective cues and the influence of instructions,
„Quarterly Journal of Experimental Psychology” 1959/11.
[30] Mulki J.P., Jaramillo F., Malhotra S., Locander W.B., Reluctant employees and felt stress: The
moderating impact of manager decisiveness, „Journal of Business Research” 2012/6.
[31] Myers D.G., Psychology, wyd. 10, Worth Publishers, New York 2013.
[32] Neurobiology of Decision Making, red. A.H. Damasio, H. Damasio, Y. Christen, Springer,
Berlin 1996.
[33] Neuroscience of Decision Making, red. O. Vartaniaan, D.R. Mandel, Psychology Press, New
York 2011.
[34] Oberauer K., Age Differences and Individual Differences in Cognitive Functions, [w:] Cognitive
Limitations in Aging and Psychopathology, red. R.W. Engle, G. Sedek, U. von Hecker,
D.N. McIntosh, Cambridge University Press, Cambridge 2005.
[35] Pannu J.K., Kaszniak A.W., Metamemory experiments in neurological populations: A review,
„Neuropsychology Review” 2005/15.
[36] Petry N.M., Madden G.J., Discounting and pathological gambling, [w:] Impulsivity: The
behavioral and neurological science of discounting, red. G. J. Madden, W. K. Bickel, wyd. 1,
American Psychological Association, Washington 2010.
[37] Rigas G., Carling E., Brehmer B., Reliability and validity of performance measures in microworlds,
„Intelligence” 2002/30.
[38] Rostowski J., Rostowska T., Neuropsychological Context of Marital Functioning, [w:] Neuroscience,
red. T. Heinbockel, InTech, Croatia 2012.
[39] Shipstead Z., Broadway J.M., Individual differences in working memory capacity and the
Stroop effect: Do high spans block the words?, „Learning and Individual Differences”
2013/26, s. 191–195.
[40] Swanson H.L., Influence of metacognitive knowledge and aptitude on problem solving, „Journal
of Educational Psychology” 1990/82.
[41] Tice D. M., Bratslavsky E., Baumeister R.F., Emotional Distress Regulation Takes Precedence
Over Impulse Control: If You Feel Bad, Do It!, „Journal of Personality and Social Psychology”
80/1 (2001).
[42] Unsworth N., Heitz R.P., Engle R.W., Working Memory Capacity in Hot and Cold Cognition,
[w:] Cognitive Limitations in Aging and Psychopathology, red. R.W. Engle, G. Sedek, U. von
Hecker, D.N. McIntosh, Cambridge Universyty Press, Cambridge 2005.
[43] Waltz J.A., Impairments of Memory and Reasoning in Patients with Neuropsychiatric Illness:
Disruptions of Dynamic Cognitive Binding?, [w:] Cognitive Limitations in Aging and Psychopathology,
red. R.W. Engle, G. Sedek, U. von Hecker, D.N. McIntosh, Cambridge Universyty
Press, Cambridge 2005