STEREOTYP PRACOWNIKA W WIEKU 50+ JAKO POTENCJALNE ŹRÓDŁO ZACHOWAŃ DYSKRYMINACYJNYCH W ŚRODOWISKU PRACY

Celem artykułu jest systematyzacja wiedzy na temat stereotypu pracownika dojrzałego
i w podeszłym wieku. Artykuł zawiera przegląd interdyscyplinarnych badań naukowych nad
cechami oraz zachowaniami w środowisku pracy przypisywanymi osobom z tej grupy wiekowej.
Wybór tematu wynika z przekonania, że tylko dogłębne poznanie stereotypu pracownika
50+ pozwoli na takie ukierunkowanie procesu zarządzania, by był on wolny od zachowań
dyskryminacyjnych i działań marginalizujących starszych wiekiem pracowników.
W artykule omówiono takie pojęcia jak: stereotyp, ageizm, dyskryminacja i marginalizacja.
Ukazano cechy oraz zachowania, które są przypisywane osobom z grupy wiekowej
50+, oraz przejawy zachowań dyskryminacyjnych przedstawione w wybranych raportach
z ogólnopolskich badań prowadzonych na ten temat wśród pracowników i pracodawców.
W ostatniej części dokonano syntezy wniosków z badań poświęconych zagadnieniu dyskryminacji
pracowników w dojrzałym i podeszłym wieku. Opinie osób w wieku 50+ skonfrontowano
z uwagami pracodawców oraz młodszych pracowników.
Zebrany materiał empiryczny pozwolił na sformułowanie wniosku, że zagadnienie marginalizacji
osób starszych w środowisku pracy jest w Polsce raczej bagatelizowane, a natura
i siła oddziaływania stereotypu pracownika dojrzałego mało uświadamiane. Do nierównego
traktowania pracowników ze względu na wiek nie przyznają się pracodawcy oraz młodsi
pracownicy, chociaż fakty i opinie osób będących adresatem działań dyskryminacyjnych
wskazują na inny stan rzeczy. Osoby w wieku 50+ zauważają, że są pomijane przy podwyżkach
i premiach, ogranicza się im możliwości rozwoju, ignoruje ich potrzeby. Jako
ważne źródło tych zachowań autorzy uznają stereotypowe postrzeganie pracowników 50+.

Pełny tekst (pdf)

[1] Aronson E., Wilson T.D., Alert R.M., Psychologia społeczna. Serce i umysł, Zysk i S-ka,
Poznań 1997.
[2] Jakość życia i spójność społeczna 2011 (wstępna analiza wyników badania ankietowego),
Notatka informacyjna, GUS, Warszawa 2011.
[3] Jakość życia w Polsce, GUS, Warszawa 2014.
[4] Kompleksowy program aktywizacji osób starszych 50+, red. Cz. Szmidt, Akademia Leona
Koźmińskiego, Warszawa 2012.
[5] Krzyżanowska Ł., Homo sovieticus czy doświadczony pracownik? – opinie pracodawców
o pracownikach w wieku 50+, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2013/291.
[6] Moczydłowska J.M., Kowalewski K., Nowe koncepcje zarządzania ludźmi, Difin, Warszawa
2014.
[7] Osoby powyżej 50 roku życia na rynku pracy w 2013 roku, Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej, Warszawa 2014.
[8] O’Brien L.T., Hummert M.L., Memory performance of late middle-age adults: Contrasting
self-stereotyping and stereotype threat accounts of assimilation to age stereotypes, „Social
Cognition” 2006/24.
[9] Posthum R.A., Campion M.A., Age stereotypes in the workplace: common stereotypes, moderators
and future research directions, „Journal of Management” 2009/35.
[10] Piesiak W., Genetyka starzenia się mózgu, „Neurokognitywistyka w Patologii i Zdrowiu.
Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2011–2013”, Szczecin 2013.
[11] Richert-Kaźmierska A., Stankiewicz K., Kompetencje pracowników 55+ w opinii pracowników
z młodszych grup wiekowych, „E-mentor” 48/1 (2013).
[12] Rizutto T.E., Age and technology innovation in the workplace: Does work context matter?,
„Computers in Human Behavior” 2011/27.
[13] Równe traktowanie w zatrudnieniu. Przepisy a rzeczywistość, red. K. Kędziora, K. Śmiszka,
M. Zima, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Warszawa 2009.
[14] Skrzek-Lubasińska M., Społeczne uwarunkowania aktywizacji zawodowej osób starszych
50+, [w:] Kompleksowy program aktywizacji osób starszych 50+, red. Cz. Szmidt, Akademia
Leona Koźmińskiego, Warszawa 2012.
[15] Sokołowski W., Osoby 45/50+ zmagają się z dyskryminacją, kariera epr.pl.
[16] Stereotypy i uprzedzenia, red. Z. Chlewiński, I. Kurcz, Instytut Psychologii PAN, Warszawa
1992.
[17] Stop dyskryminacji ze względu na wiek, red. B. Szatur-Jaworska, Agencja Rozwoju Filantropii
w Polsce, Warszawa 2005.
[18] Sytuacja osób powyżej 50. i 60. roku życia na rynku pracy Dolnego Śląska, red. J. Sawicki,
Centrum Monitoringu Społecznego i Kultury Obywatelskiej, Wrocław 2013.
[19] Trafiałek E., Warunki integracji i ryzyka dyskryminacji ludzi starszych w rodzinie
i środowisku lokalnym, [w:] O sytuacji ludzi starszych, red. J. Hrynkiewicz, Rządowa Rada
Ludnościowa, Warszawa 2012.
[20] Turner P., Turner S., Van de Walle G., How older people account for their experiences with
interactive technology, „Behavior and Information Technology” 2007/26.
[21] Van Dijk J.A.G.M., The Deepening Divide, Inequality in the information Society, Sage, London
2005.