OBRONA CYWILNA W SYSTEMIE OBRONNYM PAŃSTWA

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi, że obrona cywilna stanowi integralną część sys-temu obronnego państwa, jest jednym z filarów przygotowania obronnego społeczeństwa i kraju. W celu rozwiązania przedstawionego problemu badawczego dokonano analizy lite-ratury oraz dokumentów normatywnych związanych z omawianymi kwestiami i zaprezen-towano wybrane zagadnienia związane z systemem obronnym państwa oraz obroną cywilną. W pierwszej części artykułu omówiono podział systemu obronnego państwa, składający się z trzech podsystemów – kierowania, militarnego i niemilitarnego. W ramach tego trzeciego funkcjonuje obrona cywilna, oparta na I Protokole Dodatkowym do Konwencji Genew-skich, ratyfikowana przez Polskę w 1991 r. W artykule zdefiniowano pojęcie obrona cywil-na oraz przedstawiono ogólny cel jej funkcjonowania zapisany w Ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (DzU 2004 nr 241, poz. 2416, ze zm. Dział IV – obrona cywilna) z zadaniem: ochrony ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowaniem i udzielaniem pomocy poszkodowanym w czasie woj-ny oraz współdziałaniem w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. W opracowaniu omówiono Plan obrony cywilnej, który służy ustale-niu, jakiego rodzaju zdarzenia mogą spowodować zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi, dla śro-dowiska bądź dla innych wartości społecznych, a także określeniu, jakie należy podjąć działania, aby w maksymalnie krótkim czasie ograniczyć te zagrożenia, które w rzeczywistości wystąpią. Pla-nowanie w obronie cywilnej angażuje całą administrację publiczną, obejmując pełną gamę za-grożeń.

Pełny tekst (pdf)

[1] Balcerowicz B., Wybrane problemy obronności państwa, AON, Warszawa 2007.
[2] Brzeziński M., Rodzaje bezpieczeństwa państwa, [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Elipsa, Warszawa 2009.
[3] Gazda A., Olejarz T., Ostasz G., Komunikacja w zarządzaniu kryzysowym na poziomie gminy, [w:] Zarządzanie kryzysowe w administracji, red. R. Częścik, Z. Nowakowski, T. Płusa, J. Rajchel, K. Rajchel, Warszawa–Dęblin 2014.
[4] Gierszewski J., Pozamilitarne ogniwa ochronne państwa i ich miejsce w systemie obronnym, [w:] Bezpieczeństwo w administracji i biznesie we współczesnym świecie, cz. 1, red. M. Chrabkowski, C. Tatarczuk, J. Tomaszewski, WSAiB, Gdynia 2011.
[5] Górski P., Planowanie operacyjne funkcjonowania administracji publicznej i przedsiębiorców w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny, AON, War-szawa 2004.
[6] Jedynak J., Rola i znaczenie ratownictwa w zarządzaniu kryzysowym, [w:] Zarządzanie kryzy-sowe w administracji, red. R. Częścik, Z. Nowakowski, T. Płusa, J. Rajchel, K. Rajchel, War-szawa–Dęblin 2014.
[7] Kitler W., Obrona cywilna (niemilitarna) w obronie narodowej III RP, Ergos, Warszawa 2002.
[8] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU 1997 nr 78, poz. 483).
[9] Korzeniowski L.F., Podstawy nauk o bezpieczeństwie, Difin, Warszawa 2012.
[10] Koziej S, Podstawowe problemy strategii i systemu obronności na przełomie XX i XXI wieku, AON, Warszawa 2001, s. 49–50.
[11] Kukułka J., Kształtowanie nowego ładu międzynarodowego, [w:] Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, red. D.B. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba, UW, War-szawa 1997.
[12] Lorek M., Pawlikowicz L., Surowiec K, Bezpieczeństwo narodowe i wewnętrzne – teoria i praktyka na przykładzie wybranych zagadnień w Drugiej Rzeczpospolitej (1918–1939), „Humanities and Social Sciences” XVIII/20 (2013).
[13] Malak K., Bezpieczeństwo i obronność państwa, MON, Warszawa 1998.
[14] Marczak J., Powszechna ochrona i obrona narodowa, [w:] Podstawy bezpieczeństwa narodo-wego Polski w erze globalizacji, red. R. Jakubczak, J. Marczak, K. Gąsiorek, W. Jakubczak, AON, Warszawa 2008.
[15] Marczak J., Pawłowski J., O obronie militarnej Polski przełomu XX i XXI wieku, Warszawa 1995.
[16] Molek W., Stec K, Marciniak R, Zarządzania kryzysowe w systemie kierowania bezpieczeń-stwem narodowym, [w:] Pozamilitarne aspekty bezpieczeństwa, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011/1.
[17] Metodyka przygotowania i prowadzenia ćwiczeń podsystemu niemilitarnego w systemie obronnym RP, red. W. Kitler, Towarzystwo Wiedzy Obronnej, Warszawa 2006.
[18] Nowakowska-Krystman A., Olearczyk S., W poszukiwaniu źródeł sukcesu systemu obronnego państwa. Wstęp do badań, „Bellona” XCIV/4 (2012).
[19] Pawłowski J., System obronny Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] System obronny Rzeczypospoli-tej Polskiej (regulacje prawne), red. M. Zdziech, „Zeszyt Problemowy”, Towarzystwo Wie-dzy Obronnej 4/40 (2004).
[20] Pierwszy protokół dodatkowy do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów (DzU 1992 nr 41, poz. 175).
[21] Pomykała M., Formy realizacji procesu planowania w zarządzaniu kryzysowym, [w:] Zarzą-dzanie kryzysowe w administracji, red. R. Częścik, Z. Nowakowski, T. Płusa, J. Rajchel, K. Rajchel, Warszawa–Dęblin 2014.
[22] Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 września 1993 r. w sprawie powszechnej samoobrony ludności (DzU 1993 nr 91, poz. 421).
[23] Rozporządzenie Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (DzU 2002 nr 96, poz. 850).
[24] Sienkiewicz-Małyjurek K., Niczyporuk Z.T., Bezpieczeństwo publiczne – zarys problematyki, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2010.
[25] Skolimowska A., Planowanie cywilne jako element zarządzania kryzysowego, [w:] Planowanie cywilne w zarządzaniu kryzysowym, red.W. Kitler, AON, Warszawa 2011.
[26] Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2002.
[27] Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej – strategia sektorowa do strategii bezpieczeń-stwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, MON, Warszawa 2009.
[28] Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU 2012 nr 461, ze zm.).
[29] Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (DzU 1998 nr 162, poz. 1117 ze zm.).
[30] Ustawa z 23 września 1999 r. o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospoli-tej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium (DzU 1999 nr 93, poz. 1063 ze zm.).
[31] Ustawa z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (DzU 2007 nr 89, poz. 590 ze zm.).
[32] Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z 27 grudnia 2011 r. w sprawie zasad opracowania planu obrony cywilnej województw, powiatów i gmin.
[33] Zamiar Z. , Zamiar P., Pozamilitarne ogniwa w systemie bezpieczeństwa militarnego państwa, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 4/162 (2011).
[34] Żmigrodzki M., Żmigrodzki R., Żebrowski A., Michalczuk-Wlizło M., Zarządzanie kryzysowe w państwie, Towarzystwo Naukowe Powszechne S.A., Warszawa 2012.
[35] http://www.oc.bip.mswia.gov.pl/oc/zadania-obrony-cywilne.