INNOWACJE W BADANIACH SPOŁECZNYCH

Innowacje są rezultatem ewolucji zjawisk, przy czym podlegają im zarówno zjawiska społeczne, jak i gospodarcze. Nowe zjawiska, tak interesujące dla naukowców, często nie mogą być badane przy użyciu „starych” metod badawczych. Może to wynikać z jednej strony z niedostosowania samej aparatury pomiarowej, a z drugiej z niedopasowania procedur badawczych do nowych zjawisk. W wyniku tak rozumianej nieadekwatności pomiędzy zjawiskami a technikami służącymi do ich badania, socjologowie mogą postąpić na dwa sposoby: zrezygnować z badania tego lub wprowadzić zmiany w obrębie samej metodologii. Pierwsza z tych strategii jest bardzo rzadko stosowana, natomiast druga z nich przyczynia się do wprowadzenia innowacji w samych metodach badań społecznych. Celem artykułu jest prezentacja zmian, które zachodzą w badaniach społecznych a związanych z innowacjami w obrębie socjologicznego instrumentarium badawczego. Refleksji zostaną poddane kierunki tych zmian wraz z próbą oceny ich wpływu na jakość badań społecznych i zbieranych w ich trakcie materiałów. Źródłami danych będących podstawą do tych rozważań będą między innymi uczestnictwo w projektach badawczych, własne doświadczenia badaczy zjawisk społecznych oraz studia nad literaturą przedmiotu. Zmiany w obrębie badań społecznych mogą być różnorodne, ale do najczęściej spotykanych należą: modyfikacje istniejących technik badawczych związane przede wszystkim z rozwojem technologii (np. techniki otrzymywania materiałów wspomagane komputerowo), wprowadzanie nowych technik czy to z innych nauk społecznych, czy to z praktyki pozanaukowej (techniki deliberacyjne), opracowanie metodologiczne pewnych wcześniej stosowanych procedur, które zyskują miano techniki badawczej (autoetnografia), a także wyróżnienie w procesie prowadzenia badań poszczególnych etapów tego procesu i nadanie im statusu techniki (np. desk research).

Pełny tekst (pdf)

1. Banks M., Materiały wizualne w badaniach jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
2. Bednarowska Z., Desk research — wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych, „Marketing i Rynek” 2015, nr 7.
3. Bloom J., The Speech IVR as a Survey Interviewing Methodology [w:] Envisioning the Survey Interview of the Future, red. F.G. Conrad, M.F. Schober, John Wiley & Sons, New York 2008.
4.  
5. Couper M.P., Technology and the survey interview/questionnaire, Conrad F.G., Schober M.F. (ed.), Envisioning the survey interview of the future, John Wiley & Sons, New York 2008.
6. Greenwood D.J., Action research, czyli o badaniach w działaniu [w:] Badania jakościowe. Podejścia i teorie, D. Jemielniak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
7. Grzeszkiewicz-Radulska K., Krzewińska A. Wykorzystanie nowoczesnych technologii w ankietach wspomaganych komputerowo [w:] Technologiczno-społeczne oblicza XXI wieku, red. D. Gałuszka, G. Ptaszek, D. Żuchowska-Skiba, Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner, Kraków 2016.
8. Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
9. Jagiełło E., Antropolog w organizacji. Zapiski z badań terenowych, „Etnografia Polska” 2012, t. LVI, z. 1–2.
10. Konecki K., Kultura organizacyjna japońskich przedsiębiorstw przemysłowych. Studium socjologiczne, Wydawnictwo UŁ, Łódź 1994.
11. Kostera M., Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
12. Kozinets R.V., Netnografia. Badania etnograficzne online, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
13. Krosnick J., Response strategies for coping with the cognitive demands of attitude measures in surveys, “Applied Cognitive Psychology” 1991, Vol. 5.
14. Krosnick J., Survey research, “Annual Review of Psychology” 1999, Vol. 50.
15. Krzewińska A., Słabości i niedostatki procedur demokracji deliberacyjnej, „Przegląd Socjologiczny” 2017, t. LXVI/3.
16. Krzewińska A., Deliberacja. Teoria – metodologia – praktyka, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2016.
17. Krzewińska A., Grzeszkiewicz-Radulska K., Klasyfikacja sondażowych technik otrzymywania materiałów, „Przegląd Socjologiczny” 2013, t. 62/1.
18. Krzewińska A., Kubiak A., Sondaż deliberatywny – inwentarz problemów, „Przegląd Socjologiczny” 2012, t. LXI/1.
19. Lutyński J., Metody badań społecznych, ŁTN, Łódź 1994.
20. Mulgan G., Social innovation: What it is, Why it matters, How it can be accelerated, Basingstoke Press, London 2006.
21. Olejniczuk-Merta A., Innowacje społeczne, „Konsumpcja i Rozwój” 2013, nr 1.
22. Sikorski Cz., Miasta, kultury, organizacje, Wydawnictwo WSHE, Łódź 2005.
23. Sztabiński P.B., Sztabiński F., Sawiński Z., Wstęp [w:] Nowe metody, nowe podejścia badawcze w naukach społecznych, red. P.B. Sztabiński, F. Sztabiński, Z. Sawiński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2004.
24. Travers M., New methods, old problems: A sceptical view of innovation in qualitative research, “Qualitative research” 2009, Vol. 9, No. 2.
25. Wesołowska E., Deliberatywne rozwiązywanie konfliktów wartości. Wielość dróg do porozumienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2010.
26. Willes R., Bengry-Howell A., Crow G, Nind M., But is it innovation? The development of novel methodological approaches in qualitative research, “Methodological Innovations Online” 2013, Vol. 8, No. 1.
27. Wronka-Pośpiech M., Innowacje społeczne – pojęcie i znaczenie, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 212/2015.
28. Zgiep M., Namysł – rozmowa – działanie. Teoretyczny model publicznej deliberacji, „Przegląd Socjologiczny” 2013, t. LXII/4.

NETOGRAFIA

1. Blumberg S.J., Cynamon M.L., Respondent Acceptance of Touch-Tone Data Entry in Cognitive Interview on HIV/STD Behaviors, www.fcsm.gov/99papers/ 2000 (dostęp: 25.06.2013 r.).
2. McKay R.B., Robinson E.L., Malik A.B., Touch-Tone Data Entry for Household Surveys: Research Findings and Possible Applications, www.bls.gov/ore/pdf/cp940080.pdf 1994 (dostęp: 25.06.2013 r.).
3. Robertson K.W., Hatch-Maxfield J., Data Collection in the U.S. Bureau of Labour Statistics’ Current Employment Statistics Survey, wystąpienie przygotowane na konferencję w Genewie (31 października – 2 listopada), Seminar on New Frontiers for Statistical Data Collection, http://www.unece.org/fileadmin/DAM/stats/ 2012, (dostęp: 25.06.2013 r.).
4. Xenitidou M., Gilbert N., Innovations in social research methods, University of Surrey, 2009, http://epubs.surrey.ac.uk/id/eprint/2271 (dostęp: 15.11.2017 r.).