Humanities and Social Sciences
(dawna nazwa: Ekonomia i Nauki Humanistyczne)
25 (3/2018), DOI: 10.7862/rz.2018.hss.36
PAMIĘĆ O POPRZEDNIKACH I KŁÓTNIE Z KAPITUŁĄ, CZYLI O DZIAŁALNOŚCI BISKUPA MIKOŁAJA STEFANA PACA NA RZECZ SKARBCA KATEDRY WILEŃSKIEJ
Anna Sylwia CZYŻ
Dodany przez: Paweł Perz
DOI: 10.7862/rz.2018.hss.36
Streszczenie
W artykule przedstawiono bardzo mało znany fragment dziejów katedry wileńskiej i jej skarbca, czyli lata 1671-1684, kiedy na tronie biskupim zasiadał Mikołaj Stefan Pac. Były to rządy trudne, bo obarczone sporami z niechętną nominacji kapitułą, walką nominata o biskupią stolicę z Kazimierzem Pacem – krewnym i jednocześnie biskupem żmudzkim, a także odbudową Wilna i Wielkiego Księstwa Litewskiego po latach wojny i okupacji Moskiewskiej.
Umacniając własną pozycję Mikołaj Stefan Pac odwoływał się do swoich wielkich poprzedników, kreując swoistą, bo duchową genealogię powiązaną z dziejami państwa i diecezji. Pamięć o biskupach wileńskich pielęgnował poprzez dbałość o przedmioty ze skarbca katedralnego oraz ich fundacje liturgiczne, a także przez różnorodne druki i towarzyszące im kompozycje graficzne. Przemyślana autokreacja wiązała się z potrzebą sakralnej legitymizacji.
Na tym tle przedstawiono indywidualny wkład Mikołaja Stefana Paca w wyposażenie katedralnego skarbca. Dokonano krytycznej analizy dotychczasowych opinii o jego wybitniejszej postawie w dziejach skarbca katedralnego i ciekawych fundacjach artystycznych.
Literatura
- AGAD AR dz. II
- AGAD AR dz. V nr 11214/2
- AGAD Platerowie z Antuzowa, nr 8
- Archiwum Narodowe w Krakowie oddz. Wawel ZZG 754
- ASF MP 4493
- ASF MP 4494
- BCzart 425
- LDM B-5 Ap-1 b-15
- LMAVB f. 43-228
- LMAVB f. 43-19583
- LMAVB f. 264-1362
- LMAVB f. 273-2425
- LMAVB f. 318-2309
- LVIA SA 7
- LVIA SA 9
- LVIA SA 25
- LVIA SA 26
- LVIA f. 694 ap 1 no 3670
- VUB f. 3-2109
- VUB f. 3-2237
- VUB f. 4-A 2472
- VUB f. 32295
- Drews J., Honor consummatus liliorum [...] Nicolai Stephani Pac [...] episcopi Vilnensis...., Wilno 1682
- Modus et ordo boni regiminis in dioecesim Vilnensem introducendi sancitus et ex mandato […] Nicolai Stephani Pac…, Vilnae 1682
- Sapieha M. J., Lilium praesulea tiara coronatum […] in solenni inauguratione in antistitem Vilnensem […] Nicolai Stephani Pac…, Varsavia 1682
- Smieszkowic A., Xεξακονθαλιθως incredibilis pulchritudinis, et incomparabilis percii valorisque, gemma scilicet ecstatica virgo divina Maria Magdalena de Pazzis…, Kraków 1671
- Tylkowski W., Disquisitio physica ostenti duorum puerorum…, Oliva 1674
- Wijuk Kojałowicz K., Kazania o męce Pańskiej [...] w kościele wileńskim ś[w]. Jana [...] na wielki piątek miane..., Wilno 1675
- Wojniłowicz M., Exultavit […] Mikołajowi Stefanowi Pacowi […] przy solennym dziękczynieniu Panu Bogu za otrzymaną w Rzymie expedycyią…, Wilno 1682
- Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008
- Bogacka K., Insygnia biskupie w Polsce. Pierścień, pektorał, infuła XI-XVIII w., Warszawa 2008
- Bonito Fanelli R., Five Centuries of Italian Textiles. 1300-1800. A Selection from the Museo del Tessuto Prato, Firenze 1981
- Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 2 i 3, Warszawa 2005 i 2008
- Czarski B., Stemmaty w staropolskich książkach, czyli rzecz o poezji heraldycznej, Warszawa 2012
- Czyż A. S., Fundacje artystyczne rodziny Paców: Stefana, Krzysztofa Zygmunta i Mikołaja Stefana. „Lilium bonae spei ab antiquitate consecratum”, Warszawa 2016
- Czyż A. S., Kościół świętych Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Wrocław-Warszawa-Kraków 2008
- Czyż A. S., Pacowska pompa funebris – pamięć o zmarłych jako element propagandy rodu [w:] Nie wszystek umrę. Pamięć o zmarłych w kulturze staropolskiej, red. Jankowski A., Klonder A., Bydgoszcz 2015, s. 93-111
- Davanzo Poli D., Riccadona N. M., Panteghini I., Masiero E., Majcen M., Otto secoli di arte tessile ai frari: sciamiti, velluti, damaschi, broccati, ricami, Padova 2014
- Diariusz sejmu nadzwyczajnego 1670 roku, oprac. Przyboś K., Ferenc M., Kraków 2004
- Gryglewski P., De sacra antiquitate. Odwołanie do przeszłości w polskiej architekturze sakralnej XVI wieku, Warszawa 2012
- Guidetti G. M., Il reliquairio di santa Maria Maddalena de’Pazzi a Vilnius e l’attività di Giovanni Comparini e Giuseppe Vanni per la corte di Toscana: nuovi documenti, „Bollettino della Accademia degli Euteleti della Città di San Miniato”, 2012, nr 79, s. 197-215
- Jamski P., Ołtarz relikwiarzowy w wileńskiej kaplicy św. Kazimierza w pierwszej połowie XVII wieku, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka” 12, 2005, nr 2, s. s. 41-44
- Janicki M., Willa Eustachego Wołłowicza w Werkach pod Wilnem i jej epigraficzny program ideowy, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka”, 6, 1997, nr 2, s. 123-149
- Kałamajska-Saeed M., Litewska Pietà Michała Anioła [w:] Mowa i moc obrazów. Prace dedykowane profesor Marii Poprzęckiej, Warszawa 2005, s. 55-58
- Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002
- Kraszewski J. I., Wilno od początków jego do roku 1750, t. 2, Wilno 1840
- Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, t. 1, Wilno 1908; t. 3, Wilno 1916
- Lengnich G., Prawo pospolite Królestwa Polskiego, Kraków 1836
- Lietuvos didžiosios kunigaikštystės valdų ir didikų portretami iš ukrainos muziejų [katalog wystawy], Lietuvos dailės muziejus Vilniaus paveikslų galerija, 4 VII – 28 X 2012, Vilnius 2012
- Lietuvos sakralinė dailė XI-XX a. pradžia. Lietuvos tūkstantmečio programos ir Jubilejinių 2000 metų parodos krikščionybė Lietuvos mene katalogas [katalog wystawy], Lietuvos dailės muziejus, t. 4 kn. 1, Vilnius 2006
- Liškevičienė J., Mundus emblematum: XVII a. Vilniaus spaudinių ilustracijos, Vilnius 2005
- Matušakaitė M., Portretas lietuvos didžiojoje kunigaikštystėje, Vilnius 2010
- Niesiecki K., Herbarz Polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. 7, Lipsk 1841
- Okulicz M., Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku, Olsztyn 2006
- Pauliukevičiūtė R., Šilkas ir auksas. XV-XVIII a. šilkiniai audiniai Bažnytinio paveldo muziejaus liturginių drabužių rinkinyje, Vilnius 2014
- Pesci L., Il manifatture fiorentine del cinque e seicento nella collegiata di Montevarchi, „Jaquard”, 2001-2002, nr 48, s. 2-6, 13
- Przyagłowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 3, Petersburg 1860
- Rachuba A., Pac Mikołaj Stefan [w:] PSB, t. 24, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 738-741
- Stróżyk P., O potrzebie i możliwościach badań nad herbami złożonymi. Uwagi na przykładzie ikonograficznych źródeł heraldycznych z Wielkopolski [w:] Ad fonts. O naturze źródła historycznego, red. Rosik S., Wiszewski P., Wrocław 2004, s. 201-225
- Summaryjny wypis z protokołów aktów kapituły kathedralnej wileńskiej od r. 1501 do r. 1783 października 22, oprac. Bohusz K. [w:] Oпиcaнie pyкопиcнaгo oтдъленiя Bилeнcкoй публичнoй библioтeки…, вып. 1, Bильнa 1895
- Świat ze srebra. Złotnictwo augsburskie od XVI do XIX wieku w zbiorach polskich, red. Fryz-Więcek A., Kraków 2005
- Taszycka M., Włoskie jedwabne tkaniny odzieżowe w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971
- Topolska M. B., Społeczeństwo i kultura w Wielkim Księstwie Litewskim od XV do XVIII wieku, Poznań-Zielona Góra 2002
- Vitkauskienė B. R., Złotnictwo wileńskie. Ludzie i dzieła XV-XVIII wieku, Warszawa 2006
- Wolff J., Pacowie. Materyjały historyczno-genealogiczne, Petersburg 1885
- Woźniak M. F., Złotnictwo sakralne Prus Królewskich. Studium typologiczno-morfologiczne, Toruń 2012
- Zahorski W., Katedra wileńska, Wilno 1904
- Zujienė G., Ceremoniał ingresu biskupów wileńskich w XVII-XVIII wieku, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka”, 13, 2006, nr 1, s. 59-77.
- Zujienė G., Historia skarbca katedry wileńskiej (od założenia do dzisiaj) [w:] Skarbiec katedry wileńskiej. Zamek Królewski w Warszawie 2 lipca – 28 września 2008, Zamek Królewski na Wawelu 15 października 2008 – 15 stycznia 2009 [katalog wystawy], red. Nowacki D., Saratowicz-Dudyńska A., Warszawa 2008, s. 31-49
Podsumowanie
TYTUŁ:
PAMIĘĆ O POPRZEDNIKACH I KŁÓTNIE Z KAPITUŁĄ, CZYLI O DZIAŁALNOŚCI BISKUPA MIKOŁAJA STEFANA PACA NA RZECZ SKARBCA KATEDRY WILEŃSKIEJ
AUTORZY:
Anna Sylwia CZYŻ
AFILIACJE AUTORÓW:
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
DODANY PRZEZ:
Paweł Perz
WYDAWNICTWO:
Humanities and Social Sciences
25 (3/2018)
SŁOWA KLUCZOWE:
Mikołaj Stefan Pac, diecezja wileńska, Pacowie, Wilno, Wielkie Księstwo Litewskie, fundacje artystyczne.
PEŁNY TEKST:
http://doi.prz.edu.pl/pl/pdf/einh/404
DOI:
10.7862/rz.2018.hss.36
URL:
http://dx.doi.org/10.7862/rz.2018.hss.36
PRAWA AUTORSKIE:
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, al. Powstańców Warszawy 12, 35-959 Rzeszów