Nasze serwisy używają informacji zapisanych w plikach cookies. Korzystając z serwisu wyrażasz zgodę na używanie plików cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki, które możesz zmienić w dowolnej chwili. Więcej informacji odnośnie plików cookies.

Obowiązek informacyjny wynikający z Ustawy z dnia 16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw.

Wyłącz komunikat

 
 

Logowanie

Logowanie za pomocą Centralnej Usługi Uwierzytelniania PRz. Po zakończeniu pracy nie zapomnij zamknąć przeglądarki.

Humanities and Social Sciences (dawna nazwa: Ekonomia i Nauki Humanistyczne)

Humanities and Social Sciences
(dawna nazwa: Ekonomia i Nauki Humanistyczne)
25 (3/2018), DOI: 10.7862/rz.2018.hss.36

PAMIĘĆ O POPRZEDNIKACH I KŁÓTNIE Z KAPITUŁĄ, CZYLI O DZIAŁALNOŚCI BISKUPA MIKOŁAJA STEFANA PACA NA RZECZ SKARBCA KATEDRY WILEŃSKIEJ

Anna Sylwia CZYŻ
Dodany przez: Paweł Perz

DOI: 10.7862/rz.2018.hss.36

Streszczenie

W artykule przedstawiono bardzo mało znany fragment dziejów katedry wileńskiej i jej skarbca, czyli lata 1671-1684, kiedy na tronie biskupim zasiadał Mikołaj Stefan Pac. Były to rządy trudne, bo obarczone sporami z niechętną nominacji kapitułą, walką nominata o biskupią stolicę z Kazimierzem Pacem – krewnym i jednocześnie biskupem żmudzkim, a także odbudową Wilna i Wielkiego Księstwa Litewskiego po latach wojny i okupacji Moskiewskiej.

Umacniając własną pozycję Mikołaj Stefan Pac odwoływał się do swoich wielkich poprzedników, kreując swoistą, bo duchową genealogię powiązaną z dziejami państwa i diecezji. Pamięć o biskupach wileńskich pielęgnował poprzez dbałość o przedmioty ze skarbca katedralnego oraz ich fundacje liturgiczne, a także przez różnorodne druki i towarzyszące im kompozycje graficzne. Przemyślana autokreacja wiązała się z potrzebą sakralnej legitymizacji.

Na tym tle przedstawiono indywidualny wkład Mikołaja Stefana Paca w wyposażenie katedralnego skarbca. Dokonano krytycznej analizy dotychczasowych opinii o jego wybitniejszej postawie w dziejach skarbca katedralnego i ciekawych fundacjach artystycznych.      

Pełny tekst (pdf)

Literatura

  1. AGAD AR dz. II
  2. AGAD AR dz. V nr 11214/2
  3. AGAD Platerowie z Antuzowa, nr 8
  4. Archiwum Narodowe w Krakowie oddz. Wawel ZZG 754
  5. ASF MP 4493
  6. ASF MP 4494
  7. BCzart 425
  8. LDM B-5 Ap-1 b-15
  9. LMAVB f. 43-228
  10. LMAVB f. 43-19583
  11. LMAVB f. 264-1362
  12. LMAVB f. 273-2425
  13. LMAVB f. 318-2309
  14. LVIA SA 7
  15. LVIA SA 9
  16. LVIA SA 25
  17. LVIA SA 26
  18. LVIA f. 694 ap 1 no 3670
  19. VUB f. 3-2109
  20. VUB f. 3-2237
  21. VUB f. 4-A 2472
  22. VUB f. 32295
  23. Drews J., Honor consummatus liliorum [...] Nicolai Stephani Pac [...] episcopi Vilnensis...., Wilno 1682
  24. Modus et ordo boni regiminis in dioecesim Vilnensem introducendi sancitus et ex mandato […] Nicolai Stephani Pac…, Vilnae 1682
  25. Sapieha M. J., Lilium praesulea tiara coronatum [] in solenni inauguratione in antistitem Vilnensem [] Nicolai Stephani Pac…, Varsavia 1682
  26. Smieszkowic A., Xεξακονθαλιθως incredibilis pulchritudinis, et incomparabilis percii valorisque, gemma scilicet ecstatica virgo divina Maria Magdalena de Pazzis…, Kraków 1671
  27. Tylkowski W., Disquisitio physica ostenti duorum puerorum…, Oliva 1674
  28. Wijuk Kojałowicz K., Kazania o męce Pańskiej [...] w kościele wileńskim ś[w]. Jana [...] na wielki piątek miane..., Wilno 1675
  29. Wojniłowicz M., Exultavit […] Mikołajowi Stefanowi Pacowi […] przy solennym dziękczynieniu Panu Bogu za otrzymaną w Rzymie expedycyią…, Wilno 1682
  30. Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pacwojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008
  31. Bogacka K., Insygnia biskupie w Polsce. Pierścień, pektorał, infuła XI-XVIII w., Warszawa 2008
  32. Bonito Fanelli R., Five Centuries of Italian Textiles. 1300-1800. A Selection from the Museo del Tessuto Prato, Firenze 1981
  33. Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 2 i 3, Warszawa 2005 i 2008
  34. Czarski B., Stemmaty w staropolskich książkach, czyli rzecz o poezji heraldycznej, Warszawa 2012
  35. Czyż A. S., Fundacje artystyczne rodziny Paców: Stefana, Krzysztofa Zygmunta i Mikołaja Stefana. „Lilium bonae spei ab antiquitate consecratum”, Warszawa 2016
  36. Czyż A. S., Kościół świętych Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Wrocław-Warszawa-Kraków 2008
  37. Czyż A. S., Pacowska pompa funebris – pamięć o zmarłych jako element propagandy rodu [w:] Nie wszystek umrę. Pamięć o zmarłych w kulturze staropolskiej, red. Jankowski A., Klonder A., Bydgoszcz 2015, s. 93-111
  38. Davanzo Poli D., Riccadona N. M., Panteghini I., Masiero E., Majcen M., Otto secoli di arte tessile ai frari: sciamiti, velluti, damaschi, broccati, ricami, Padova 2014
  39. Diariusz sejmu nadzwyczajnego 1670 roku, oprac. Przyboś K., Ferenc M., Kraków 2004
  40. Gryglewski P., De sacra antiquitate. Odwołanie do przeszłości w polskiej architekturze sakralnej XVI wieku, Warszawa 2012
  41. Guidetti G. M., Il reliquairio di santa Maria Maddalena de’Pazzi a Vilnius e l’attività di Giovanni Comparini e Giuseppe Vanni per la corte di Toscana: nuovi documenti, „Bollettino della Accademia degli Euteleti della Città di San Miniato”, 2012, nr 79, s. 197-215
  42. Jamski P., Ołtarz relikwiarzowy w wileńskiej kaplicy św. Kazimierza w pierwszej połowie XVII wieku, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka” 12, 2005, nr 2, s. s. 41-44
  43. Janicki M., Willa Eustachego Wołłowicza w Werkach pod Wilnem i jej epigraficzny program ideowy, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka”, 6, 1997, nr 2, s. 123-149
  44. Kałamajska-Saeed M., Litewska Pietà Michała Anioła [w:] Mowa i moc obrazów. Prace dedykowane profesor Marii Poprzęckiej, Warszawa 2005, s. 55-58
  45. Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002
  46. Kraszewski J. I., Wilno od początków jego do roku 1750, t. 2, Wilno 1840
  47. Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, t. 1, Wilno 1908; t. 3, Wilno 1916
  48. Lengnich G., Prawo pospolite Królestwa Polskiego, Kraków 1836
  49. Lietuvos didžiosios kunigaikštystės valdų ir didikų portretami iš ukrainos muziejų [katalog wystawy], Lietuvos dailės muziejus Vilniaus paveikslų galerija, 4 VII – 28 X 2012, Vilnius 2012
  50. Lietuvos sakralinė dailė XI-XX a. pradžia. Lietuvos tūkstantmečio programos ir Jubilejinių 2000 metų parodos krikščionybė Lietuvos mene katalogas [katalog wystawy], Lietuvos dailės muziejus, t. 4 kn. 1, Vilnius 2006
  51. Liškevičienė J., Mundus emblematum: XVII a. Vilniaus spaudinių ilustracijos, Vilnius 2005
  52. Matušakaitė M., Portretas lietuvos didžiojoje kunigaikštystėje, Vilnius 2010
  53. Niesiecki K., Herbarz Polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. 7, Lipsk 1841
  54. Okulicz M., Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku, Olsztyn 2006
  55. Pauliukevičiūtė R., Šilkas ir auksas. XV-XVIII a. šilkiniai audiniai Bažnytinio paveldo muziejaus liturginių drabužių rinkinyje, Vilnius 2014
  56. Pesci L., Il manifatture fiorentine del cinque e seicento nella collegiata di Montevarchi, „Jaquard”, 2001-2002, nr 48, s. 2-6, 13
  57. Przyagłowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 3, Petersburg 1860
  58. Rachuba A., Pac Mikołaj Stefan [w:] PSB, t. 24, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979, s. 738-741
  59. Stróżyk P., O potrzebie i możliwościach badań nad herbami złożonymi. Uwagi na przykładzie ikonograficznych źródeł heraldycznych z Wielkopolski [w:] Ad fonts. O naturze źródła historycznego, red. Rosik S., Wiszewski P., Wrocław 2004, s. 201-225
  60. Summaryjny wypis z protokołów aktów kapituły kathedralnej wileńskiej od r. 1501 do r. 1783 października 22, oprac. Bohusz K. [w:] Oпиcaнie pyкопиcнaгo oтдъленiя Bилeнcкoй публичнoй библioтeки…, вып. 1, Bильнa 1895
  61. Świat ze srebra. Złotnictwo augsburskie od XVI do XIX wieku w zbiorach polskich, red. Fryz-Więcek A., Kraków 2005
  62. Taszycka M., Włoskie jedwabne tkaniny odzieżowe w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971
  63. Topolska M. B., Społeczeństwo i kultura w Wielkim Księstwie Litewskim od XV do XVIII wieku, Poznań-Zielona Góra 2002
  64. Vitkauskienė B. R., Złotnictwo wileńskie. Ludzie i dzieła XV-XVIII wieku, Warszawa 2006
  65. Wolff J., Pacowie. Materyjały historyczno-genealogiczne, Petersburg 1885
  66. Woźniak M. F., Złotnictwo sakralne Prus Królewskich. Studium typologiczno-morfologiczne, Toruń 2012
  67. Zahorski W., Katedra wileńska, Wilno 1904
  68. Zujienė G., Ceremoniał ingresu biskupów wileńskich w XVII-XVIII wieku, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka”, 13, 2006, nr 1, s. 59-77.
  69. Zujienė G., Historia skarbca katedry wileńskiej (od założenia do dzisiaj) [w:] Skarbiec katedry wileńskiej. Zamek Królewski w Warszawie 2 lipca – 28 września 2008, Zamek Królewski na Wawelu 15 października 2008 – 15 stycznia 2009 [katalog wystawy], red. Nowacki D., Saratowicz-Dudyńska A., Warszawa 2008, s. 31-49

Podsumowanie

TYTUŁ:
PAMIĘĆ O POPRZEDNIKACH I KŁÓTNIE Z KAPITUŁĄ, CZYLI O DZIAŁALNOŚCI BISKUPA MIKOŁAJA STEFANA PACA NA RZECZ SKARBCA KATEDRY WILEŃSKIEJ

AUTORZY:
Anna Sylwia CZYŻ

AFILIACJE AUTORÓW:
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

DODANY PRZEZ:
Paweł Perz

WYDAWNICTWO:
Humanities and Social Sciences
25 (3/2018)

SŁOWA KLUCZOWE:
Mikołaj Stefan Pac, diecezja wileńska, Pacowie, Wilno, Wielkie Księstwo Litewskie, fundacje artystyczne.

PEŁNY TEKST:
http://doi.prz.edu.pl/pl/pdf/einh/404

DOI:
10.7862/rz.2018.hss.36

URL:
http://dx.doi.org/10.7862/rz.2018.hss.36

PRAWA AUTORSKIE:
Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, al. Powstańców Warszawy 12, 35-959 Rzeszów

POLITECHNIKA RZESZOWSKA im. Ignacego Łukasiewicza; al. Powstańców Warszawy 12, 35-959 Rzeszów
tel.: +48 17 865 11 00, fax.: +48 17 854 12 60
Administrator serwisu:

Deklaracja dostępności | Polityka prywatności