RELACJE INDYJSKO-RADZIECKIE W LATACH PIĘĆDZIESIĄTYCH I SZEŚĆDZIESIĄTYCH XX WIEKU

Ekspansywna polityka sąsiadów – Pakistanu i ChRL – determinowała przywódcę Indii
J. Nehru do zawarcia sojuszu, który zapewniłby gwarancje bezpieczeństwa jego krajowi. Pomimo aktywnej – sprzyjającej Indiom – polityki Waszyngtonu,  realniejszy wydawał się sojusz z Moskwą. Sowieci akcentowali znaczenie przywództwa Indii w Ruchu Państw Niezaangażowanych. Oprócz założeń politycznych – o intensyfikacji kontaktów z Krajem Rad zdecydował również aspekt ekonomiczny. Głównym celem polityki wewnętrznej było wydobycie kraju z zapaści cywilizacyjnej. Nie byłoby to możliwe bez zapewnienia źródeł finansowania i inwestycji zagranicznych. Jednocześnie Indie musiały pozostać państwem niezależnym politycznie, dlatego pomoc gospodarcza miała ograniczać się tylko do aspektu ekonomicznego. Po przeanalizowaniu wielu czynników, będący u steru polityki zagranicznej dyplomaci przyjęli ostatecznie propozycję złożoną Indiom przez ZSRR. Zakładała ona wybudowanie - dzięki pomocy finansowej i przy wsparciu myśli technologicznej ZSRR – zakładów przemysłu ciężkiego, rafinerii, przedsiębiorstw farmaceutycznych oraz instytucji naukowo-badawczych. W rezultacie pakistańskiego porozumienia z Zachodem, Moskwa zaczęła jednoznacznie wspierać indyjskie pretensje do Kaszmiru. Neutralizm indyjski poddany został poważnej próbie w przeddzień konfrontacji zbrojnej z armią chińską. Indie nie mogły liczyć nawet na moralne wsparcie Moskwy, która w przyszłym konflikcie z Indiami zdecydowana była poprzeć ChRL. Prestiżowa porażka Indii w konfrontacji z Chinami zaowocowała jednak reorganizacją i doinwestowaniem – dzięki wsparciu USA i ZSRR – indyjskich sił zbrojnych. Dzięki tym posunięciom, nieuchronnie zbliżająca się konfrontacja z Pakistanem miała duże szanse zakończyć się dla Indii sukcesem.

Pełny tekst (pdf)

1. Berkers R.N., Bedi M.S., The Diplomacy of India. Indian Foreign Policy in the United Nations, London 1948.
2. Bandung, konferencja Krajów Azji i Afryki (18–24 kwietnia 1955). Dokumenty i ma-
   teriały, Warszawa 1955.
3. Blinkerberg L., India-Pakistan. The History of Unsolved Conflicts, An Analysis of Some Structural Factors, Odense University Press 1998.
4. Chakravorty B.C., Phil D., History of the Indo- Pak War 1965, New Delhi 1992.
5. Das M., The Political Philosophy of Jawaharlal Nehru, London 1961.
6. Das D., Indie od Curzona do Nehru i później, Warszawa 2009.
7. Franklel F., India’s Political Economy, 1947–2004, Gradual Revolution, Delhi 2010.
8. Gupta S., Kasmir: A Study in India – Pakistan Relations, Bombay 1967.
9. Hilsman R., To Move a Nation, New York 1967.
10. Kaul T.N., Indo-Soviet Relations: Prospects and Problems, New Delhi 1991.
11. Lazari-Pawłowska I., Etyka Gandhiego, Warszawa 1958.
12. Letter from Prime Minister Nehru to President Kennedy, New Delhi, April 21, 1963 [w:] FRUS, 1961-1963, vol. XIX, South Asia, Document 279, DC: Government Printing
    Office, Washington 1996.
13. Maj J., Spór graniczny chińsko-indyjski z 1962 roku a dyplomacja Stanów Zjednoczonych Ameryki, Toruń 2011.
14. Nehru J., Autobiography, New Delhi 1936.
15. Nehru J., The Discovery of India, New 1946.
16. Nehru J., India Today a Tomorrow, New Delhi 1959.
17. Nehru J., India and the World, New Delhi 1936.
18. Nehru J., Soviet Russia. Some Random Sketches and Impressions, Allahabad Law Journal Press 1928.
19. Nehru’s Speeches, Vol. III (March 1953 – August 1957), New Delhi 1958.
20. T. Mende, Conversation with Mr. Nehru, London 1956.
21. Pakt Bagdadzki. Dokumenty i materiały, Warszawa 1956.
22. Polityka zagraniczna Chińskiej Republiki Ludowej. Wybór dokumentów, J. Rowiński,
    E. Zysman, S. Kuczera (oprac.), cz. I: 1949–1954, Warszawa 1969.
23. Polityka Zagraniczna Indii w latach 1956–1958, dokumenty i bibliografia, opr. B. Mrozek, Warszawa 1956.
24. Rana A.P., The Imperatives of Nonalignment. A Conceptual Study of India’s Foreign Policy Strategy in the Nehru Period, New Delhi 1976.
25. Rothermund D., An Economic History of India, London 1993.
26. Roy H., India and Soviet Union, Calcutta 1982.
27. Schofield V., Kashmir in Conflict, India, Pakistan and the Unending War, London 2003.
28. Sharma S.R., India – USSR Relation, 1947-1971:From Ambivalence to Steadfastness, New Delhi 1999.
29. Verna H.M., India and World Affairs. Foreign Policy of India, New Delhi.
30. Zbiór Dokumentów, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
31. Bajpai K., Indian Strategic Culture [w:] South Asia In 2020: Future Strategic Balances and Alliances, ed. M. Chambers, November 2002, https://www.globalsecurity.org/
    military/library/report/2002/ssi_chambers.pdf.
32. Speech by Mr. K.P.S. Menon,  Foreign Secretary to the Government of India on India’s Foreign Policy at the Staff College, Wellington. http://www.php.isn.ethz.ch/collections/
    coll_india/NehruYears-Introduction.cfm?navinfo=9631.
33. Raport z rozmowy Bułganina i Chruszczowa z Nehru z 19 listopada 1955 r. sporządzony przez stronę indyjską (N.R. Pillai, K.P.S. Menon, S. Dutt) i radziecką (A. Gromyko i M.A. Mienszikow).

http://www.php.isn.ethz.ch/collections/coll_india/NehruYears-Introduction.cfm?navinfo=9631.

1. Raport Pilaii do V. T. Krishnamachari członka indyjskiej komisji planowania z 22 listopada 1955 r. http://www.php.isn.ethz.ch/collections/coll_india/NehruYears-Introduction.
   cfm?navinfo=9631.
2. Raport ambasadora Indii w Moskwie Menona z 5 stycznia 1961 r., http://www.php.
   isn.ethz.ch/collections/coll_india/NehruYears-Introduction.cfm?navinfo=9631.
3. Raport Menona ambasadora w Moskwie z 5 stycznia 1961 r. http://www.php.isn.
   ethz.ch/collections/coll_india/NehruYears-Introduction.cfm?navinfo=9631.
4. The Sino-Indian Border Dispute. Section 3: 1961-1962, DD/I Staff Study, CIA/RSS, Reference Title Polo XVI, 5 May 1964, www.foia.cia.gov/CPE/POLO/polo-09.pdf.
5. Telegram from the Departament of State to the Embassy In India, 28 October 1962, http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/kennedyjf/46453.htm, s. 187.