PROFILOWANIE RZECZYWISTOŚCI W MEDIACH. JĘZYKOWY OBRAZ MARCELA REICHA-RANICKIEGO W DYSKURSIE PRASOWYM WOKÓŁ PUBLIKACJI GERHARDA GNAUCKA – PERSPEKTYWA KONTRASTYWNA

Wydana drukiem w 2009 r. przez Gerharda Gnaucka biografia Marcela Reicha-Ranickiego po raz drugi, po sensacyjnych odkryciach dokonanych w 1994 r. przez Tilmana Jensa, postawiła pod znakiem zapytania wiarygodność tego najwybitniejszego niemieckiego krytyka literackiego, wywołując dyskurs medialny na skalę międzynarodową. Interesujące jest przy tym, jak na te wydarzenia zareagowała prasa. Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie profilowania sylwetki Reicha-Ranickiego w prasie polskiej oraz prasie poszczególnych krajów niemieckiego obszaru językowego na tle dyskusji wokół książki Wolke und Weide: Marcel Reich-Ranickis polnische Jahre/Marcel Reich-Ranicki. Polskie lata. By ukazać i skonfrontować podejście mediów do krytyka w obliczu nowych kontrowersyjnych faktów, autorka sięgnie po metody lingwistycznej analizy dyskursu, skupiając się na wybranych aspektach profilowania postaci w mediach, wykorzystując model DIMEAN opracowany przez Ingo Warnke i Jürgena Spitzmüllera. Badania zawężone zostaną do wypróbowania wybranych metod z poziomu aktorów dyskursu modelu DIMEAN, a ściślej mówiąc ról, w jakich dany aktor występuje w analizowanym dyskursie oraz analizy nominacji i predykacji, mającej na celu określanie sądów wartościujących w odniesieniu do konkretnych zjawisk czy postaci, użytych w odniesieniu do Reicha-Ranickiego. Na podstawie wybranych analiz podjęta zostanie próba ustalenia, w jaki sposób użycie nominacji i predykacji wpływa na stworzenie językowego obrazu Reicha-Ranickiego w prasie oraz zaobserwowania, czy w zależności od obszar kulturowego, obraz ten może ulegać zmianie.

Pełny tekst (pdf)

1. Adamzik K., Sprache. Wege zum Verstehen. Tübingen 2001.
2. Bellmann G., Zur Nomination und Nominationsforschung [w:] Beitrage zur Erforschung der deutschen Sprache 9/1989, s. 28–31.
3. Bilut-Homplewicz Z., Prinzip Perspektivierung. Germanistische und polonistische Textlinguistik – Entwicklungen, Probleme, Desiderata, cz. I: Germanistische Textlinguistik, Frankfurt/M. 2016.
4. Busse D., Teubert W., Ist Diskurs ein sprachwissenschaftliches Objekt? Zur Methodenfrage der historischen Semantik [w:] Begriffsgeschichte und Diskursgeschichte. Methodenfragen und Forschungsergebnisse der historischen Semantik, red. D. Busse, F. Hermanns, W. Teubert, Opladen 1994.
5. Büscher, H., Emotionalität in Schlagzeilen der Boulevardpresse. Theoretische und empirische Studien zum emotionalen Wirkungspotential von Schlagzeilen der Bildzeitung. Frankfurt/M. 1996.
6. Girnth H., Einstellung und Einstellungsbekundung in der politischen Rede. Eine sprachwissenschaftliche Untersuchung der Rede Philipp Jenningers vom 10. November 1988. Frankfurt/M. 1993.
7. Hanus A., Was wird hier überhaupt kritisiert? Kritisieren im deutschen Pressediskurs zu  „Kapuściński non-fiction” [w:] Studia Germanica Gedanensia 31, 2014, s. 155–165. 
8. Heinemann, W., Textlinguistik versus Diskurslinguistik? [w:] Moderne deutsche Texte. Beiträge der Internationalen Germanistenkonferenz, red. M. Wierzbicka, M. Sieradzka, J. Homa, Frankfurt/M. 2005.
9. Herbig, A., Sandig, B., Das kann doch wohl nur ein Witz sein! Argumentieren, Bewerten und Emotionalisieren im Rahmen persuasiver Strategien [w:]  Überredung in der Presse. Texte, Strategien, Analysen, red. M. Moilanen, Berlin/New York 1994, s. 59–98.
10. Miller D., Emotionalität und Wertung im Diskurs. Eine kontrastive Analyse deutscher und polnischer Pressetexte zum EU-Beitritt Polens (=Studien zur Text- und Diskursforschung, Bd. 9), Frankfurt/M. 2014.
11. Reisigl M., Nationale Rhetorik in Fest- und Gedenkeden. Eine Diskursanalytische Studie zum „österreichischen Millennium“ in den Jahren 1946 und 1996, Stauffenburg, Tübingen 2007.   
12. Spitzmüller J., Warnke I., Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse, Berlin–Boston 2011.
13. Warnke I., Adieu Text – bienvenue Diskurs? Über Sinn und Zweck einer poststrukturalistischen Entgrenzung des Textbegriffs [w:] Brauchen wir einen neuen Textbegriff? Antworten auf eine Preisfrage, red. U. Fix, K. Adamzik, G. Antos, M. Klemm, Frankfurt/M. 2002.
14. Stenschke, O., Rechtschreiben, Recht sprechen, recht haben – der Diskurs über die Rechtschreibreform. Eine linguistische Analyse des Streits in der Presse. Tübingen 2005.  
15. Warnke I., Spitzmüller J., Methoden und Methodologie der Diskurslinguistik – Grundlagen und Verfahren einer Sprachwissenschaft jenseits textueller Grenzen [w:] Methoden der Diskurslinguistik. Sprachwissenschaftliche Zugänge zur transtextuellen Ebene, red. I. Warnke, J. Spitzmüller, Berlin–New York 2008.