Technikwissenschaften – Einheit von Erkennen und Gestalten

Działanie techniczne bazuje (kognitywnie) na wiedzy technicznej (doświadczeniu) oraz na elementach wiedzy pochodzących z nauk przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych i humanistycznych, przede wszystkim jednak z nauk technicznych. Nauki techniczne nie są przy tym żadnymi „zdegenerowanymi” naukami przyrodniczymi, lecz stanowią grupę dyscyplin naukowych o własnych (specyficznych) celach, metodach, formach wiedzy i jej reprezentacjach, instytucjach oraz odniesieniach do rozwoju technologicznego i procesów społecznych. Przedmiotem nauk technicznych są specyficzne kombinacje możliwości wynikających z praw przyrody oraz społecznych dążeń, wymogów, wyznaczonych celów i potrzeb. Te specyficzne kombinacje powstają w wyniku napięć między biegunami wyznaczonymi przez to, co możliwe z punktu widzenia praw przyrody, tym, co wykonalne z punktu widzenia techniczno-technologicznego, tym, co wykonalne z punktu widzenia ekonomii, tym, co sensowne z punktu widzenia ekologii, tym, co społecznie pożądane i społecznie wykonalne oraz tym, co z ludzkich względów godziwe i humanitarne. Wszystkim naukom technicznym zależy przy tym w równej mierze na poznawaniu świata, co na jego przekształcaniu. Celem poznawczym jest uzyskanie nowej wiedzy. Celem przekształcania są antycypacje techniki na przykład w formie nowych lub udoskonalonych systemów technicznych, interakcji człowiek-technika lub struktur socjotechnicznych. Cele związane z poznaniem i kształtowaniem stanowią przy tym nierozerwalną jedność. W końcu nauki techniczne to przecież nauki praktyczne. W artykule zilustrowano to wyrazistymi przykładami.Działanie techniczne bazuje (kognitywnie) na wiedzy technicznej (doświadczeniu) oraz na elementach wiedzy pochodzących z nauk przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych i humanistycznych, przede wszystkim jednak z nauk technicznych. Nauki techniczne nie są przy tym żadnymi „zdegenerowanymi” naukami przyrodniczymi, lecz stanowią grupę dyscyplin naukowych o własnych (specyficznych) celach, metodach, formach wiedzy i jej reprezentacjach, instytucjach oraz odniesieniach do rozwoju technologicznego i procesów społecznych. Przedmiotem nauk technicznych są specyficzne kombinacje możliwości wynikających z praw przyrody oraz społecznych dążeń, wymogów, wyznaczonych celów i potrzeb. Te specyficzne kombinacje powstają w wyniku napięć między biegunami wyznaczonymi przez to, co możliwe z punktu widzenia praw przyrody, tym, co wykonalne z punktu widzenia techniczno-technologicznego, tym, co wykonalne z punktu widzenia ekonomii, tym, co sensowne z punktu widzenia ekologii, tym, co społecznie pożądane i społecznie wykonalne oraz tym, co z ludzkich względów godziwe i humanitarne. Wszystkim naukom technicznym zależy przy tym w równej mierze na poznawaniu świata, co na jego przekształcaniu. Celem poznawczym jest uzyskanie nowej wiedzy. Celem przekształcania są antycypacje techniki na przykład w formie nowych lub udoskonalonych systemów technicznych, interakcji człowiek-technika lub struktur socjotechnicznych. Cele związane z poznaniem i kształtowaniem stanowią przy tym nierozerwalną jedność. W końcu nauki techniczne to przecież nauki praktyczne. W artykule zilustrowano to wyrazistymi przykładami.

Pełny tekst (pdf)

1. Banse, G., Konstruieren im Spannungsfeld: Kunst, Wissenschaft oder beides? Historisches und Systematisches. In: Banse, G.; Friedrich, K. (Hg.): Konstruieren zwischen Kunst und Wissenschaft. Idee – Entwurf – Gestaltung. Berlin: edition sigma 2000, S. 19-79
2. Banse, G., Technikwissenschaften – Wissenschaften vom Machen. In: Parthey, H.; Spur, G. (Hg.): Wissenschaft und Technik in theoretischer Reflexion. Jahrbuch Wissenschaftsforschung 2006. Frankfurt am Main u.a.: Peter Lang. Europäischer Verlag der Wissenschaften 2007, S. 131-150
3. Banse, G., „Nicht so exakt wie möglich, sondern so genau wie nötig!“ – Das Einfachheitsprinzip in den Technikwissenschaften. In: Sommerfeld, E.; Hörz, H.; Krause, W. (Hg.): Einfachheit als Wirk-, Erkenntnis- und Gestaltungsprinzip. Berlin: trafo Wissenschaftsverlag 2011, S. 93-104
4. Banse, G., Erkennen und Gestalten – oder: über Wissen-schaften und Machen-schaften. In: tu – Zeitschrift für Technik im Unterricht, Jg. 37, Nr. 145 (3. Quartal) 2013, S. 27-39
5. Banse, G.; Grunwald, A., Coherence and Diversity in the Engineering Sciences. In: Meijers, A. (ed.): Philosophy of Technology and Engineering Sciences. Amsterdam/Boston/Heidelberg/London/New York: Elsevier 2009, pp. 155-184
6. Banse, G.; Grunwald, A. (Hg.) (2010): Technik und Kultur. Bedingungs- und Beeinflussungsverhältnisse. Karlsruhe: KIT Scientific Publishing
7. Banse, G.; Grunwald, A.; König, W.; Ropohl, G. (Hg.) (2006): Erkennen und Gestalten. Eine Theorie der Technikwissenschaften. Berlin: editionsigma
8. Banse, G.; Reher, E.-O. (Hg.) (2008): Allgemeine Technologie – verallgemeinertes Fachwissen und konkretisiertes Orientierungswissen zur Technologie. Berlin: trafo Wissenschaftsverlag
9. Banse, G.; Striebing, L. (1991): Technik. In: Hörz, H.; Liebscher, H.; Löther, R.; Schmutzer, E.; Wollgast, S. (Hg.): Philosophie und Naturwissenschaften. Wörterbuch zu den philosophischen Fragen der Naturwissenschaften. Neuaufl. Bd. 2. Berlin: Dietz-Verlag, S. 871-876
10. Erpenbeck, J. (1991): Reduktion. In: Hörz, H.; Liebscher, H.; Löther, R.; Schmutzer, E.; Wollgast, S. (Hg.): Philosophie und Naturwissenschaften. Wörterbuch zu den philosophischen Fragen der Naturwissenschaften. Bd. 2. Berlin: Dietz-Verlag, S. 788
11. Grunwald, A. (2000): Handeln und Planen. München: Wilhelm Fink Verlag
12. Hörning, K. H (1985): Technik und Symbol. Ein Beitrag zur Soziologie alltäglichen Technikumgangs. In: Soziale Welt, Jg. 36, S. 185-207
13. Huber, J. (1989): Technikbilder. Weltanschauliche Weichenstellungen der Technologie- und Umweltpolitik. Opladen: Westdeutscher Verlag
14. Joerges, B. (Hg.) (1988): Technik im Alltag. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag
15. Kornwachs, K. (2012): Strukturen technologischen Wissens. Analytische Studien zu einer Wissenschaftstheorie der Technik. Berlin: editionsigma
16. Parthey, H. (1978): Das Problem und Merkmale seiner Formulierung in der Forschung. In: Parthey, H. (Hg.): Problem und Methode in der Forschung. Berlin: Akademie-Verlag, S. 11-36
17. Polanyi, M. (1966): The Tacit Dimension. London: Routledge
18. Poser, H.; Hubig, Ch.; Jelden, E.; Debatin, B. (1997): Algorithmus und Unsicherheit. In: Mackensen, R. (Hg.): Konstruktionshandeln. Nicht-technische Determinanten des Konstruierens bei zunehmendem CAD-Einsatz. München/Wien: Carl Hanser Verlag, S. 83-152
19. Rapp, F. (1973): Technik und Naturwissenschaften – eine methodologische Untersuchung. In: Lenk, H.; Moser, S. (Hg.): Techne – Technik –Technologie. Philosophische Perspektiven. Pullach b. München: Verlag Dokumentation, S. 108-132
20. Rittel, H. W. J.; Webber, M. M. (1994): Dilemmas in einer allgemeinen Theorie der Planung [1973]. In: Reuter, W. D. (Hg.): Horst W. Rittel: Planen, Entwerfen, Design. Ausgewählte Schriften zur Theorie und Methodik. Stuttgart/Köln/Berlin: Kohlhammer Verlag, S. 13-35
21. Ropohl, G. (1979): Eine Systemtheorie der Technik. Zur Grundlegung der Allgemeinen Technologie. München/Wien: Carl Hanser Verlag (= 1. Auflage)
22. Ropohl, G. (1993): Technik. In: Brockhaus Enzyklopädie. Bd. 21. Mannheim: Brockhaus-Verlag, S. 672-674
23. Ropohl, G. (1997): Allgemeine Technologie als Grundlage für ein umfassendes Technikverständnis. In: Banse, G. (Hg.): Allgemeine Technologie zwischen Aufklärung und Metatheorie. Berlin: edition sigma 1997, S. 111-121
24. Ropohl, G. (1998a): Grundlagenkrise der Technikwissenschaften. In: Ropohl G.: Wie die Technik zur Vernunft kommt. Beiträge zum Paradigmenwechsel in den Technikwissenschaften. Amsterdam: Overseas Publishers Association, S. 31-40
25. Ropohl, G. (1998b): System und Methode. In: Ropohl G.: Wie die Technik zur Vernunft kommt. Beiträge zum Paradigmenwechsel in den Technikwissenschaften. Amsterdam: Overseas Publishers Association, S. 41-48
26. Ropohl, G. (1999): Allgemeine Technologie. Eine Systemtheorie der Technik. München/Wien: Carl Hanser Verlag (= 2. Auflage)
27. Ropohl, G. (2009): Allgemeine Technologie. Eine Systemtheorie der Technik. Karlsruhe: Universitätsverlag (= 3. überarbeitete Auflage)
28. Spur, G. (2007): Erscheinungsformen und Modelle technischer Systeme: Ein Beitrag zur theoretischen Begründung der Technikwissenschaften. In: Parthey, H.; Spur, G. (Hg.): Wissenschaft und Technik in theoretischer Reflexion. Jahrbuch Wissenschaftsforschung 2006. Frankfurt am Main u.a.: Peter Lang. Europäischer Verlag der Wissenschaften, S. 103-130
29. Sachsse, H. (1992): Technik. In: Seiffert, H.; Radnitzky, G. (Hg.): Handlexikon zur Wissenschaftstheorie. München: Verlag C. H. Beck, S. 358–361
30. Spur, G. (2007): Erscheinungsformen und Modelle technischer Systeme: Ein Beitrag zur theoretischen Begründung der Technikwissenschaften. In: Parthey, H.; Spur, G. (Hg.): Wissenschaft und Technik in theoretischer Reflexion. Wissenschaftsforschung Jahrbuch 2006. Frankfurt am Main u. a.: Peter Lang Europäischer Verlag der Wissenschaften, S. 103-130
31. Stetter, Chr. (1999): Schreiben und Programm: Zum Gebrauchswert der Geisteswissenschaften. In: Kerner, M.; Kegler, K. (Hg.): Der vernetzte Mensch. Sprache, Arbeit und Kultur in der Informationsgesellschaft. Aachen: Verlag Mainz, S. 157-180
32. Wolffgramm, H. (1978): Allgemeine Technologie. Elemente, Strukturen und Gesetzmäßigkeiten technologischer Systeme. Leipzig: Fachbuchverlag (= 1. Auflage)
33. Wolffgramm, H. (1994/95): Allgemeine Technologie. 2 Teile. Hildesheim: Verlag Franzbecker (= 2. Auflage)
34. Wright, G. H. von (1991): Erklären und Verstehen. 3. Aufl. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.