PROBLEM TOŻSAMOŚCI EUROPY W ŚWIETLE ZAŁOŻEŃ POSTMODERNIZMU

W artykule podjęty został problem tożsamości Europy w kontekście postmodernizmu.
Autorki zwracają uwagę na wielorakie pojmowanie rozumienia Europy i kształtowania jej
tożsamości. Kultura europejska jest pod coraz wyraźniejszym wpływem takich nurtów
myślowych, które albo nie przystają do dawnego dziedzictwa europejskiego, albo wprost je
kwestionują. Jednym z nich jest postmodernizm, który radykalnie odrzuca wcześniejszą
kulturę Europy opartą na dziedzictwie chrześcijańskim. Autorki zaprezentowały w skrócie
postmodernizm, w kontekście dziedzictwa europejskiej kultury klasycznej, jako jeden z
nurtów, który może stanowić o przyszłej tożsamości Europy.
Postmodernizm to szeroki ruch myślowy, który powstał w ostatnich dekadach XX
wieku jako krytyka poprzedzającego go modernizmu. Charakteryzują go trzy fundamentalne
cechy: ahistoryzm, antyesencjalizm i antybinaryzm. Ahistoryzm to potępienie i odrzucenie
tradycji i myślenia historycznego, które jest z nią związane. Antyesencjalizm z kolei
oznacza odrzucenie modernistycznego dogmatu o istnieniu stałych zasad. Chodzi przy tym o
zasady zarówno poznawcze, ontologiczne, artystyczne jak i religijne. Trzecia cecha,
antybinaryzm, to negacja mitu przeciwstawienia: rozum – uczucia, prawda – fałsz, dobro –
zło itp. Tego rodzaju przeciwstawienia prowadzą do nierozstrzygalnych problemów, między
innymi w kwestii definicji sztuki i prawdy, a w konsekwencji do nietolerancji jako
bezzasadnego uprzywilejowania uznanych wartości.. W postmodernizmie oprócz
wymiennych wyżej negacji wystepują dwie kluczowe afirmacje: aktualizm i kontekstualizm.
Według pierwszego istnieje tylko teraźniejszość (aktualne „teraz”), według drugiego
wszystko jest wypadkową wielorodnego i dynamicznego kontekstu, stanowi sumę
przypadkowych relacji.
Znaczenia postmodernizmu w kształtowaniu się współczesnej tożsamości Europy nie
można bagatelizować. Tym bardziej, że widoczne są jego wyraźne przejawy na kulturalnej
arenie Europy, między innymi w postaci redukcjonistycznych wizji człowieka, relatywizmu
poznawczego, aksjologicznego.

Full text (pdf)

[1] Hahne P., Dość tej zabawy. Koniec społeczeństwa przyjemności, Księgarnia św.
Jacka, Katowice 2007.
[2] Kiereś H., Modernizm i postmodernizm a kultura klasyczna, [w:] idem, Trzy
socjalizmy, Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej”, Lublin 2000.
[3] Kiereś H., Modernizm vs. postmodernizm a chrześcijaństwo [w:] Uniwersalizm
chrześcijaństwa wobec alternatywnych propozycji współczesności, red. R.T.
Ptaszek, M. Piwowarczyk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
[4] Kiereś H., Personalizm czy socjalizm? U podstaw życia społecznego, Polskie
Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2001.
[5] Kiereś H., Postmodernizm, Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie
Towarzystwo Tomasza z Akwinu, www.ptta.pl/pef/pdf/p/postmodernizm.pdf.
[6] Krąpiec M., O tomistyczną koncepcję prawa naturalnego, [w:] W nurcie
zagadnień posoborowych, red. B. Bejze, Warszawa 1968, t. 2.
[7] Krąpiec M.A., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1975.
[8] Krąpiec M.A., Ludzki wymiar kultury chrześcijańskiej – wspólnego dziedzictwa
narodów Europy, [w:] Żeby nie ustała wiara, red. J. Homerski, Katolicki
Uniwersytet Lubelski, Lublin 1989.
[9] Krzyszowski Z., Kościół w funkcji kulturotwórczej, [w:] Kościół w czasach Jana
Pawła II, red. M. Rusecki, K.C. Kaucha, J. Mastej, Wydawnictwo KUL, Lublin
2005.
[10]Morin E., Penser l’Europe, Gallimard, Paris 1990.
[11]Paweł VI, Bezpieczeństwo, współpraca i pokój drogą Europy (1 VIII 1975), [w:]
idem, Nauczanie społeczne, t. 2, Warszawa 1978.
[12]Rusecki M., Chrześcijańskie wartości podstawą jedności Europy, [w:]
Chrześcijaństwo a jedność Europy, red. E. Cyran, A. Czaja, P. Gutowski.
Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.
[13]Summa theologica, I‒II, q. 91, a.2.
[14]Wiktorska-Święcicka A., Wyznaczanie granic i konstruowanie tożsamości
Europy, [w:] Procesy integracyjne i dezintegracyjne w Europie, red. A.
Pacześniak, M. Klimowicz, OTO-Wrocław, Wrocław 2014.