„KREDOWE KOŁO” MYŚLICIELA A BADACZA. O PARADYGMATACH (KONTEKSTACH I PERSPEKTYWIE POSTRZEGANIA) W BADANIACH, KTÓRYCH PRZEDMIOTEM JEST MYŚL POLITYCZNA

Celem artykułu jest przedstawienie analogii i różnic dotyczących kontekstów
determinujących sytuację, w jakiej znajdują się: twórca myśli politycznej (przedmiot badań)
i jej badacz – historyk idei, politolog. Odtwórcami tych ról mogą być zarówno pojedyncze
osoby, jak i kolektywy (zespoły). Nawet jeśli przedmiotem rozważań są stosunki władzy,
ustrój państwa, problemy polityki wewnętrznej i zagranicznej, to rozumienie, jaki wpływ na
treść i zarazem formę przekazu myśli politycznej mają epoka, kultura, język, struktura
społeczna (w której ulokowany jest myśliciel), alternatywne i współwystępujące ideologie,
jest podstawowym wyzwaniem dla badacza. Analizując, rekonstruując myśl polityczną, bez
wątpienia trzeba korzystać z metod jakościowych. Właściwe są paradygmaty teorii
krytycznej lub konstruktywizmu.
Pierwszy z wymienionych zakłada, że rzeczywistość jest kształtowana przez wartości
społeczne, polityczne, kulturowe, ekonomiczne (także etniczne i genderowe), co
determinuje procesy poznawcze, ich komunikacyjny charakter i subiektywizm, to, że
osiągane wyniki są zapośredniczone przez wartości. Z metodologicznego punktu widzenia
powoduje to konieczność uwzględniania w procesie badawczym dialogiczności i dialektyki.
Jeszcze bardziej relatywizujący pogląd na rzeczywistość społeczną charakteryzuje podejście
konstruktywistyczne. Implikacją przyjęcia założenia, że rzeczywistości są konstruowane i
rekonstruowane, jest też akceptacja współwytwarzania wyników przez badacza.
Metodologia badań opiera się na założeniu dialektyczności, dialogiczności, na
hermeneutyce. Osiągany wynik badań nie jest neutralny z aksjologicznego punktu widzenia.
Żeby przedstawić przeszłe lub współczesne idee oraz inspirowaną nimi myśl polityczną
trzeba przyjąć strategię tłumacza . W tym wypadku będzie to tłumaczenie kultur mających
cechy tożsame i odrębne. Politolog powinien mieć kompetencje wykraczające poza jego
dyscyplinę. Powinien być także historykiem, kulturoznawcą, antropologiem, filozofem
(etykiem), językoznawcą (i oczywiście poliglotą), kompetentnym w zakresie procesów
poznania i psychologii.

Pełny tekst (pdf)

[1] Crick B., Philosophy, Theory and Thought,„Political Studies” 1967/15, s.49.
[2] Dijk T.A. van,Ideology. The Multidiscyplinary Approach, London 1998.
[3] Dijk T. A. van,Dyskurs polityczny i ideologia, „Etnolingwistyka” 2003.
[4] Foucault M., Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, Warszawa 2010.
[5] Geertz C., W stronę interpretatywnej teorii kultury, [w:] Badanie kultury.
Elementy teorii antropologicznej,red. M. Kempy, E. Nowicka,Warszawa 2005.
[6] Guba E.G., Lincoln Y.S., Kontrowersje wokół paradygmatów, sprzeczności i
wyłaniające się zbieżności, [w:] Metody badań jakościowych, red. N. K. Denzin,
Y. S. Lincoln, t. 1, Warszawa 2009.
[7] Jabłoński A.W., Paradygmaty wyjaśniania w naukach społecznych, [w:] Aspekty
metodologiczne oraz teoretyczne w subdyscyplinach politologii, red. Ł.
Młyńczak, B. Nitschke, Toruń 2013.
[8] Jajecznik K., Myśl polityczna –próba standaryzacji badań, „Political Science
Annual”2006/9.
[9] Kawalec K., Wizje ustroju państwa w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939:
ze studiów nad dziejami polskiej myśli politycznej,Wrocław 1995.
[10]Klementewicz T., Politolog w labiryncie paradygmatów – pułapki eklektyzmu,
[w:] Podejścia badawcze i metodologie w nauce o polityce, red. B. Krauz-Mozer,
P. Ścigaj, Kraków 2013.
[11]Łuszczyński A., Paradygmaty w historii doktryn polityczno-prawnych, [w;]
Kontynuacje i nowatorstwo w świecie współczesnych idei, red. M. Mikołajczyk,
M. Śliwa, Kraków 2008.
[12]Paruch W., Między wyobrażeniami a działaniami: wybrane aspekty
przedmiotowe badań politologicznych nad myślą polityczną, „Polityka i
Społeczeństwo” 2004/1.
[13] [Paruch W., Myśl polityczna –refleksje metodologiczne o pojęciu,„Annales
Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K Politologia” 1999/6.
[14]Paruch W., Trembicka K., Myśl polityczna we współczesnej polskiej politologii:
modernizacja przedmiotu, strategii i metody działań, [w:] Politologia w
Polsce.Stan badań i perspektywy, red. M. Ciochosz, K. Zamorska, Wrocław
2006.
[15]Skarzyński R., Historia myśli politycznej w ujęciu politologicznym. Zarys
koncepcji, „Studia Polityczne” 1992/1.
[16]Skinner Q., Znaczenie i rozumienie w historii idei,„Refleksje” 2014/9.
[17]Szacki J., Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, Warszawa 1991.
[18]Waśkiewicz A., Interpretacja teorii politycznej,Warszawa 1998.
[19]Wokół dorobku warszawskiej szkoły historii idei, red. A. Kołakowski, Warszawa
2013.