OBRACHUNKI WEBEROWSKIE. PARĘ UWAG O OBECNOŚCI MYŚLI MAXA WEBERA W FORMULE WSPÓŁCZESNEGO KAPITALIZMU

Max Weber (1864-1920) to jeden z „ojców założycieli” współczesnej socjologii. Jego socjologia, podporządkowana zasadom racjonalności i obiektywizmu – Weber nazywał ją „socjologią rozumiejącą” – wpisuje się w orientację humanistyczną, której rdzeniem jest teza o zasadniczej odmienności świata przyrody od świata kultury. W klasycznej już dziś pracy Etyka protestancka i duch kapitalizmu (1905), Weber próbuje udowodnić, że genezę i byt kapitalizmu można pojąć jedynie przy uwzględnieniu wpływu etyki protestantyzmu na kształtowanie się zachowań przedsiębiorczych w społeczeństwach Zachodu. W pozytywnej na ogół recepcji teorii Webera pojawiają się też tony krytyczne. Krytyka dotyczy głównie teorii biurokracji, która nie znajduje już uznania i została zastąpiona koncepcjami w większym stopniu uwzględniającymi rolę kapitału ludzkiego. Biurokrację wskazuje się jako system anachroniczny. Pojawiają się też zastrzeżenia do tego, że Weber niedokładnie przedstawił dialektykę rozwoju kapitalizmu, gdyż po traktował purytanizm jako siłę mającą ten sam potencjał na każdym etapie tego procesu. Obecność Webera we współczesnej myśli społecznej przejawia się w szczególności w częstym odwoływaniu się do jego tez przez cytowanie i komentowanie z różnych perspektyw badawczych. W formule współczesnego kapitalizmu, ekspansywnego i realizowanego w różnych ujęciach modelowych,
z których każde zakłada prymat zysku, znaleźć można odniesienia do tezy Webera o rachunku korzyści jako głównej siły napędzającej ludzką przedsiębiorczość i poszukującej legitymizacji
w etyce.

Pełny tekst (pdf)

1. Bendix R., Max Weber. Portret uczonego, tłum. K. Jakubowicz, Warszawa 1975.
2. Bulita W., W poszukiwaniu arché. Wprowadzenie do teorii nowoczesności Ágnes Heller, [w:] Á. Heller, Eseje o nowoczesności, tłum. J. P. Hudzik, W. Bulita, T. Markiewka,
   R. Kubicki, Toruń 2012.
3. Czainska K., Odkryć zarządzanie. Wybrane koncepcje, Warszawa 2010.
4. Gouldner A.W., Anty-minotaur, czyli mit socjologii wolnej od wartości, [w:] Kryzys
   i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, tłum. E. Morawska, red. E. Mokrzycki, t. 2, Warszawa 1984.
5. Heller Á., Eseje o nowoczesności, tłum. J. P. Hudzik, W. Bulita, T. Markiewka,
   R. Kubicki, Toruń 2012.
6. Ingham G., Kapitalizm, tłum. S. Królak, K. Sosnowska,Warszawa 2011.
7. Jaremczuk K., Koncepcje zarządzania współczesną organizacją, [w:] Zarządzanie
   w zarysie, red. K. Jaremczuk, Przemyśl–Rzeszów 2011.
8. Kehrer G., Wprowadzenie do socjologii religii, Kraków 1996.
9. Lachowska D., Wstęp do wydania polskiego, [w:] M. Weber, Gospodarka
   i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002.
10. Mencwel A. Wyobraźnia antropologiczna. Próby i studia, Warszawa 2006.
11. Ossowska M., Moralność mieszczańska, wyd. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
12. Rawls J., Cantian constructivism in moral theory, „The Journal Philosophy” 1980/88.
13. Scheler M., Resentyment a moralność, Warszawa 1977.
14. Schultz T.W., Ekonomia kapitału ludzkiego, tłum. A. Kliber, P. Kliber, Warszawa 2014.
15. Skrzydlewski P., Błąd antropologiczny w teoriach społecznych, [w:] Błąd antropologiczny, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, Lublin 2003.
16. Szacki J., Historia myśli socjologicznej. Część druga, wyd. 2, Warszawa 1983.
17. Szczerski K., Porządki biurokratyczne, Kraków 2004.
18. Vardy P, Grosch P., Etyka. Poglądy i problemy, Poznań 1995.
19. Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, tłum. J. Miziński, Lublin 1994.
20. Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum.
    D. Lachowska, Warszawa 2002.
21. Wojtyła K., Elementarz etyczny, Lublin 1983.