DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA W MYŚLI POLITYCZNEJ WSPÓŁCZESNYCH POLSKICH PARTII POLITYCZNYCH

Przedmiotem analizy są dokumenty współczesnych partii politycznych w kontekście demokracji bezpośredniej. Demokracja bezpośrednia daje obywatelowi prawo do decydowania o najważniejszych sprawach państwowych. W Polsce instrumentami demokracji bezpośredniej są referenda i inicjatywy ludowe. Referenda są prawnie ustanowione w Konstytucji. W Polsce obywatele mogą podjąć inicjatywę referendalną przez zebranie 500 tys. podpisów.

Z jednej strony w dokumentach partii można znaleźć wiele informacji zachęcających obywateli do budowy społeczeństwa obywatelskiego. Politycy zachęcają do uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji. Z drugiej zaś politycy nie wyrażają zgody na przeprowadzenie referendum. Mają lekceważący stosunek dla inicjatyw i żądań obywateli, demonstrując raczej autorytarne narzucanie własnych preferencji. W artykule autorka przedstawia dwa przykłady: decyzję rządu o objęciu obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich oraz zrównanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn. W obu wypadkach obywatele zebrali wymaganą liczbę podpisów, ale politycy nie zgodzili się na przeprowadzenie powszechnego głosowania. Decydentom trudno sobie wyobrazić, że obywatele są zmotywowani i zdolni do uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji. Jest to cecha charakterystyczna władzy. Powód jest prosty – politycy nie chcą się dzielić władzą z obywatelami.

Pełny tekst (pdf)

1. Banaszak B., Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych, Kraków 2000.

2. Bokszczanin I., Instytucja referendum ratyfikacyjnego w procesie integracji w Europie, [w:] Wymiar społeczny członkostwa Polski w Unii Europejskiej, red. T. Mołdawa, K.A. Wojtaszczyk, A. Szymański, Warszawa 2003.

3. Czajowski J., Przedstawicielska forma rządów i demokracja bezpośrednia, [w:] Szkice o zasadach i instytucjach ustrojowych II i III Rzeczypospolitej, red. J. Czajowski, M. Grzybowski, Kraków 2002.

4. Czajowski J., Zasada podziału władz, [w:] Szkice o zasadach i instytucjach ustrojowych II i III Rzeczypospolitej, red. J. Czajowski, M. Grzybowski, Kraków 2002.

5. Grabowska M., Polska ustawa o referendum ogólnokrajowym (referenda akcesyjne), „Studia Europejskie” 2003/1.

6. Grabowska S., Formy demokracji bezpośredniej w wybranych państwach europejskich, Rzeszów 2009.

7. Grabowska S., Instytucja ogólnokrajowej inicjatywy ludowej w wybranych państwach europejskich, Rzeszów 2005.

8. Grabowska S., Równość szans w dostępie do form demokracji bezpośredniej w wybranych państwach europejskich, [w:] Zasada równości w prawie, red. H. Zięba-Załucka, M. Kijowski, Rzeszów 2004.

9. Jabłoński M., Wynik referendum, a zasada dyskontynuacji prac parlamentu, „Przegląd Prawa i Administracji” 1998/XLI.

10. Jastrzębski B., O demokracji bezpośredniej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie” nr 10, „Nauki Prawne” 1989/1.

11. Kaźmierczak Z., Rynek pracy w Unii Europejskiej w latach 1990–1994 (problemy i strategia), [w:] Współczesne tendencje w zarządzaniu zasobami pracy, Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Katedrę Zarządzania Zasobami Pracy Akademii Ekonomicznej w Krakowie, red. A. Szałkowski, A. Piechnik-Kurdziel, Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna, Kraków 1997.

12. Kotowska I.E., Abramowska-Kmon A., Podnoszenie wieku emerytalnego w kontekście zmian demograficznych w Polsce i Niemczech, [w:] Podnoszenie wieku emerytalnego – diagnoza potrzeb i rekomendacje na przykładzie Polski i Niemiec, red. J. Kucharczyk, E. Kuźmicz, Warszawa 2011.

13. Kuciński J., Demokracja przedstawicielska i bezpośrednia w trzeciej Rzeczypospolitej, Warszawa 2007.

14. Litawski J., Bezpośrednie ustawodawstwo ludowe, Kraków 1932.

15. Marczewska-Rytko M., Szwajcarski model demokracji bezpośredniej, [w:] Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej we współczesnym świecie, Lublin 2011.

16. Mrozowska S., Demokracja uczestnicząca perspektywy europejskiej, [w:] Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej we współczesnym świecie, red. M. Marczewsk-Rytko, Lublin 2011.

17. Musiał-Karg M., Referenda w państwach europejskich – teoria , praktyka, perspektywy, Toruń 2008.

18. Pietrzak M., Demokracja reprezentacyjna i bezpośrednia w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Referendum konstytucyjne w Polsce, red. M.T. Staszewski, Warszawa 1997.

19. Podolak M., Rola i znaczenie demokracji bezpośredniej we współczesnych państwach, [w:] Polityczne wyzwania współczesnych państw. Perspektywa globalna, t. 1, red. W. Gizicki, Lublin 2011.

20. Podolak M., Demokratyzacja społeczeństwa polskiego w okresie transformacji, [w:] Aksjologiczny i pragmatyczny wymiar współczesnej polityki, red. D. Walczak-Duraj, Łódź 2011.

21. Popławska E., Zasada rządów przedstawicielskich i formy demokracji bezpośredniej, [w:] Zasady podstawowe polskiej Konstytucji, red. W. Sokolewicz, Warszawa 1998.

22. Rachwał M., Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego, Warszawa 2010.

23. Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskie. Komentarz, Kraków 2002.

24. Sokolewicz W., Tezy do art. 225, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. II, Warszawa 2001.

25. Szmyt A., Zasady zmiany konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.

26. Ustawa z 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz.U. 1999 nr 62, poz. 688.

27. Uziębło P., Inicjatywa ustawodawcza obywateli w Polsce na tle rozwiązań ustrojowych państw obcych, Warszawa 2006.

28. Zielona księga na rzecz adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych systemów emerytalnych w Europie, Komisja Europejska, Bruksela 2010.