ANALITYCZNY PROCES HIERARCHICZNY (AHP) NA SKRÓTY – KLUCZOWE POJĘCIA I LITERATURA4

Współcześnie dość powszechnym kierunkiem aktywności badawczej i wdrożeniowej jest
poszukiwanie nowych metod lub nowych sposobów wykorzystania metod znanych. Takim
właśnie zagadnieniem zajęto się w niniejszym artykule. Analizie poddano jedną z metod
wykorzystywanych w procesie podejmowania decyzji– Analytic Hierarchy Process (AHP). W
Polsce jest ona przedmiotem badań. Natomiast aspekt wdrożenia do praktyki gospodarczej jest
stosunkowo nowy. Prezentowany artykuł stanowi swoisty przegląd metody, przedstawiający
najważniejsze informacje dla osób podejmujących próbę jej wykorzystania. Szczególnie
interesujące wydaje się wykorzystanie omawianej metody w zarządzaniu strategicznym
(podejmowanie decyzji strategicznych) zarówno w instytucjach publicznych, jak i w większych
podmiotach gospodarczych.
Celem artykułu jest przedstawienie, przegląd i wyjaśnienie kluczowych pojęć związanych z
jedną z najpopularniejszych na świecie metod wspomagania decyzji – analitycznym procesem
hierarchicznym (AHP). Metoda ta została opracowana w latach siedemdziesiątych XX w. przez
amerykańskiego matematyka Thomasa L. Saaty’ego. Artykuł porządkuje i objaśnia kluczowe
pojęcia związane z AHP, przedstawione hasłowo jako: „hierarchia”, „eksperci-decydenci”,
„porównania parami”, „priorytety”, „niezgodność”, „analiza wrażliwości” oraz „decyzje
grupowe”. W odniesieniu do każdego z tych tematów przedstawiono typowe problemy oraz
źródła literaturowe.

Pełny tekst (pdf)

[1] Alonso J.A., Lamata M.T., A Statistical Criterion of Consistency in the Analytic
Hierarchy Process, „Modeling Decisions for Artificial Intelligence 2005/3558, s. 67–
76.
[2] Alonso J.A., Lamata M.T., Consistency in the Analytic Hierarchy Process - A New
Approach, „International Journal of Uncertainty, Fuzziness and Knowledge-Based
Systems” 14/4 (2006), s. 445–459.
[3] Apostolou B., Hassell J.M., An empirical examination of the sensitivity of the analytic
hierarchy process to departures from recommended consistency ratios,
„Mathematical and Computer Modelling” 17/4–5 (1993), s. 163–170.
[4] Belton V., Gear T., On a short-coming of Saaty’s method of analytic hierarchies,
„Omega” 11/3 (1983), s. 228–230.
[5] Dyer R.F., Forman E.H., Group decision support with the Analytic Hierarchy
Process, „Decision Support Systems” 8/2 (1992), s. 99–124.
[6] Finan J.S., Hurley W.J., The analytic hierarchy process: Does adjusting a pairwise
comparison matrix to improve the consistency ratio help?, „Computers & Operations
Research” 24/8 (1997), 749–755. doi:10.1016/S0305-0548(96)00090-1
[7] Forman E.H., Facts and fictions about the analytic hierarchy process, „Mathematical
and Computer Modelling” 17/4–5 (1993), s. 19–26.
[8] Forman E.H., Gass S. I., The Analytic Hierarchy Process – An Exposition,
„Operations Research” 49/4 (2001), s. 469–486.
[9] Forman E., Peniwati K., Aggregating individual judgments and priorities with the
analytic hierarchy process, „European Journal of Operational Research” 108/1
(1998), 165–169.
[10]Gao L., Hailu A., Identifying preferred management options: An integrated agentbased
recreational fishing simulation model with an AHP-TOPSIS evaluation
method, „Ecological Modelling” 2013/249, s. 75–83.
[11]Goodwin P., Wright G., Analiza decyzji, wyd. 1, Walters Kluwer Polska, Warszawa
2011.
[12] Ishizaka A., Labib A., Selection of new production facilities with the Group Analytic
Hierarchy Process Ordering method, „Expert Systems with Applications” 38/6
(2011), s. 7317–7325.
[13]Kim M., Jang Y.-C., Lee S., Application of Delphi-AHP methods to select the
priorities of WEEE for recycling in a waste management decision-making tool,
„Journal of Environmental Management” 2013/128, s. 941–948.
[14]Labaree L.W., Mr. Franklin: A Selection from His Personal Letters by Benjamin
Franklin, red. L.W. Labaree, W.J. Bell, Yale University Press, New Haven 1956.
[15]Lin R., Lin J.S.-J., Chang J., Tang D., Chao H., Julian P.C., Note on group
consistency in analytic hierarchy process, „European Journal of Operational
Research” 190/3 (2008), s. 672–678.
[16]Linstone H.A., Turoff M., The Delphi Method: Techniques and Applications, red.
H.A. Linstone, M. Turoff, wyd. 1, New Jersey 1975.
[17]Miller G.A., The Magical Number Seven, Plus or Minus Two: Some Limits on our
Capacity for Processing Information, „Psychological Review” 63/2 (1956), s. 81–97.
[18]Prusak A., Stefanów P., Badania nad właściwościami operacyjnymi metody AHP,
„Folia Oeconomica Cracoviensia” 2011/52, s. 87–104.
[19]Prusak A., Stefanów P., AHP – analityczny proces hierarchiczny. Budowa i analiza
modeli decyzyjnych krok po kroku, wyd. 1, C.H. Beck, Warszawa 2014.
[20]Ramanathan R., Ganesh L.S., Group preference aggregation methods employed in
AHP: An evaluation and an intrinsic process for deriving members’ weightages,
„European Journal of Operational Research” 79/2 (1994), s. 249–265.
[21]Roy B., Paradigms and Challenges. In Multiple Criteria Decision Analysis: State of
the Art Surveys, „International Series in Operations Research & Management
Science” 2005/78, s. 3–24.
[22]Saaty T.L., A ratio scale metric and the compatibility of ratio scales: The possibility
of arrow’s impossibility theorem, „Applied Mathematics Letters” 7/6 (1994), s. 45–
49.
[23]Saaty T.L., Fundamentals of Decision Making and Priority Theory with the Analytic
Hierarchy Process, wyd. 2, RWS Publications, Pittsburgh 2000.
[24]Saaty T.L., Decision making with the analytic hierarchy process, „International
Journal of Services Sciences” 2008/1, s. 83–98.
[25]Saaty T.L., Decision Making For Leaders, RWS Publications, Pittsburgh 2012.
[26]Saaty T.L., Forman E.H., The Hierarchon: A Dictionary of Hierarchies, RWS
Publications, Pittsburgh 1992.
[27]Saaty T.L., Ozdemir M.S., Why the magic number seven plus or minus two,
„Mathematical and Computer Modelling” 38/3–4 (2003), s. 233–244.
[28]Saaty T.L., Peniwati K., Group Decision Making: Drawing out and Reconciling
Differences, wyd. 1, RWS Publications, Pittsburgh 2007.
[29]Saaty T.L., Sagir M., An essay on rank preservation and reversal, „Mathematical and
Computer Modelling” 49/5–6 (2009), s. 1230–1243.
[30]Saaty T.L., Vargas L.G., Experiments on rank preservation and reversal in relative
measurement, „Mathematical and Computer Modelling” 17/4–5 (1993), s. 13–18.
[31]Sinuany-Stern Z., An AHP/DEA methodology for ranking decision making units,
„International Transactions in Operational Research” 7/2 (2000), s. 109–124.
[32]Tavana M., Kennedy D.T., Rappaport J., Ugras Y.J., An AHP-Delphi Group
Decision Support System Applied to Conflict Resolution in Hiring Decisions,
„Journal of Management Systems” 5/1 (1993), s. 49–74.
[33]Vaidya O.S., Kumar S., Analytic hierarchy process: An overview of applications,
„European Journal of Operational Research” 169/1 (2006), s. 1–29.
[34]Vidal L.-A., Marle F., Bocquet J.-C., Using a Delphi process and the Analytic
Hierarchy Process (AHP) to evaluate the complexity of projects, „Expert Systems
with Applications” 38/5 (2011), s. 5388–5405.