CHARAKTER PRAWNY UMOWY DAROWIZNY - WYBRANE PROBLEMY

Problematyka odwołania darowizny jest skomplikowaną sprawą i nie zawsze ma szansę
się powieść. Darowiznę można co prawda odwołać, jednakże wyłącznie z powodu rażącej
niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy oraz gdy stan majątkowy darczyńcy uległ
takiemu pogorszeniu, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego
własnego utrzymania, odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb, albo bez
uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Zatem przesłanką konieczną do skutecznego odwołania darowizny jest rażąca
niewdzięczność albo pogorszenie się sytuacji majątkowej darczyńcy.
W kodeksie cywilnym jednakże nie wyjaśniono, czym jest „rażąca niewdzięczność”.
Odpowiedzi takiej należy szukać w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym
„niewdzięczność” to w szczególności takie zachowania obdarowanego, które są skierowane
przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym i wrogim. Chodzi tu przede wszystkim o
popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy, np. przeciwko zdrowiu, życiu, czci, mieniu
oraz o naruszenie przez obdarowanego obowiązków wynikających ze stosunków osobistych
łączących go z darczyńcą – np. odmowa udzielenia pomocy w razie choroby. Nie są
traktowane, jako rażąca niewdzięczność drobne czyny – nawet umyślne – ale nie
wykraczające poza zwykłe konflikty rodzinne.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że nie każde pogorszenie sytuacji majątkowej darczyńcy
uzasadnia odwołanie darowizny jeszcze nie wykonanej, gdyż pogorszenie to musi być
istotne. Zmiany nieistotne nie dają podstawy do odwołania darowizny. Do odwołania
darowizny jeszcze nie wykonanej nie daje również podstaw trudna sytuacja materialna,
jeżeli ten stan rzeczy istniał przed zawarciem umowy darowizny
Na koniec warto też zauważyć, że pomimo niegodnego zachowania obdarowanego
darowizny nie można odwołać, jeśli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Przebaczenie to
może mieć dowolną formę, zarówno ustną jak i pisemną.

Pełny tekst (pdf)

[1] Babiarz S., Spadek i darowizna w prawie cywilnym i podatkowym, Wyd.
LexisNexis, Warszawa 2008.
[2] Brzeszczyńska S., Umowy w obrocie nieruchomościami, Wyd. C.H.Beck,
Warszawa 2005.
[3] Czachórski W. , Zobowiązania. Zarys Wykładu, Wyd. LexisNexis, Warszawa
2009.
[4] Dębiński A., Rzymskie prawo prywatne. Kompendium, Wyd. LexisNexis,
Warszawa 2007.
[5] Dmowski S. [w:] pod red. Bieniek G., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga
Trzecia. Zobowiązania, Tom 2, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2007.
[6] Filipiak T., Mojak J., Nazar M., Niezbecka E., Zarys prawa cywilnego, Wyd.
Verba, Lublin 2003.
[7] Gawlik Z. [w:] pod red. Kidyby A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązaniaczęść
szczegółowa, Tom 2, Wyd. Lex, Warszawa 2010.
[8] Gawlik Z., Janiak A., Kidyba A., Kopaczyńska-Pieczniak K., Kozieł G.,
Niezbecka E., Sokołowski T., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III.
Zobowiązania - część szczególna, Wyd. Lex, Warszawa 2010.
[9] http://pl.wikipedia.org/wiki/Klauzula_rebus_sic_stantibus
[10]http://www.infor.pl/prawo/darowizny/wykonanie-i-odwolaniedarowizny/
79922,Kiedy-mozna-odwolac-wykonana-darowizne.html
(05.02.2014r.)
[11]Jezioro J. [w:] pod red. Gniewka E., Kodeks Cywilny. Komentarz do artykułów
353- 1088, Tom 2, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2004.
[12]Kuryłowicz M., Wiliński A., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu, wyd.
Wolters Kluwers Business, Warszawa 2008.
[13]Ohanowicz A., Górski J., Zarys prawa zobowiązań, Wyd. PWN, Warszawa
1970.
[14]Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2001 r., sygn. I CA 1/01,
LexPolonica nr 49117.
[15]Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1998 r. sygn. II CKN 31/98,
LexPolonica nr 37571.
[16]Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2 grudnia 1997r., sygn. I
ACz 478/97, LexPolonica nr 2129042.
[17]Radwański Z. , Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, Wyd. C.H. Beck,
Warszawa 2006.
[18]Safjan M. [w:] pod red. Pietrzykowskiego K. , Kodeks Cywilny. Komentarz do
artykułów 450- 1088, Tom 2, Wyd. C.H.Beck, Warszawa 2011.
[19]Stecki L. [w:] pod red. Rajski J., System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań –
część szczegółowa, Tom 7, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2011.
[20]Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2004 r. sygn. III CZP 30/04,
LexPolonica nr 108156.
[21]Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r. sygn. III CZP 32/66,
LexPolonica nr 754.
[22]Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny, tj. Dz.U. 1964, Nr 16, poz. 93
z póź. zm.
[23]Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy, tj. Dz.U. 2012r,
poz. 788, z późn. zm.
[24]Warciński M., Odwołanie darowizny wykonanej, Instytut Wymiaru
Sprawiedliwości, Warszawa 2012.
[25]Wyrok Sądu Najwyższego z dani 20 stycznia 2000r., sygn. akt. I CKN 1187/99,
LexPolonica nr 379749.
[26]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005r. sygn. I CK 112/05,
LexPolonica nr 186998.
[27]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005r. sygn. I CK 112/05,
LexPolonica nr 186998.
[28]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1998 r. sygn. III CKN 31/98,
LexPolonica nr 219257.
[29]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1997 r., sygn.. III CKN 170/ 97,
LexPolonica nr 50614.
[30]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2005 r. sygn. I CK 571/2004,
LexPolonica nr 2794844.
[31]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r. sygn. IV CKN 115/01,
LexPolonica nr 137593.
[32]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000r., sygn. akt. I CKN 872/2000,
LexPolonica nr 2210519.