IDEA KATOLICKIEGO MODERNIZMU W FILOZOFICZNYCH POSZUKIWANIACH MARIANA ZDZIECHOWSKIEGO

Artykuł ten jest już kolejnym z cyklu tekstów podejmujących problematykę zagadnień etycznych, które pojawiają się w filozofii polskiej. Również po raz kolejny inspiracją jest koncepcja Mariana Zdziechowskiego, tym razem jednak przedstawione zostanie zagadnienie rzadko podejmowane w analizach i opracowaniach – problematyka inspiracji modernizmem katolickim w filozofii wileńskiego myśliciela. Marian Zdziechowski jest rodzajem pomostu między dwoma stuleciami, między romantyzmem i pozytywizmem, między racjonalizmem i idealizmem, między ideami wschodu i zachodu, między logicznym pojmowaniem świata i ujęciem metafizycznym, między pascalowską wiarą i rozumem. W swych rozważaniach jednak podążał indywidualną drogą, nie pasował do żadnych mód filozoficznych, konsekwentnie trwając przy własnych pryncypiach światopoglądowych.

Marian Zdziechowski próbował uzasadnić możliwość i konieczność wiary w Boga w obliczu wszechogarniającego zła świata. Podejmując polemikę ze świętym Augustynem i ulegając kolejnym fascynacjom myślicieli, takich jak Schopenhauer, Sołowjow czy Schopenhauer, próbował odnależć odpowiedź na – chyba dla mysliciela najważniejsze – pytania dotyczące przyczyn i możliwości przezwyciężenia zła. Budując swój filozoficzny światopogląd w książce Pesymizm, romantyzm i podstawy chrześcijaństwa, Zdziechowski włączał także idee modernizmu katolickiego do swoich intelektualnych poszukiwań. Zadawał podstawowe pytania o modernizm jako wyzwania dla współczesnej wiary oraz o możliwość dialogu z nowymi trendami.

Poszukując odpowiedzi na różnych płaszczyznach, także takich, które służyły pogłębionej refleksji religijnej, przyjmował postawę intelektualisty zaangażowanego w myśl chrzescijańską, jednak wolną od uprzedzeń i lęków przed kreatywnym poszukiwaniem. Celem opracowania jest próba przybliżenia idei modernizmu katolickiego w ujęciu Mariana Zdziechowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki zła i związanego z nią pesymizmu.

Pełny tekst (pdf)

1. Jedynak S., Etyka polska w latach 1863–1918, Warszawa 1977.
2. Kłoczowski P., Liberalizm kardynała Newmana, „Znak” 1983/8.
3. Kołakowski L., Uwaga o modernizmie, „Znak” 2002/7.
4. Kracik J., Antymodernistyczna kampania, „Znak” 2002/7, http://www.znak.com.pl/ znak/kracik566.html.
5. Krasicki J., Eschatologia i mesjanizm. Studium światopoglądu Mariana Zdziechowskiego, Kraków 1994.
6. Padoł R., Filozofia religii polskiego modernizmu, Wydawnictwo Literackie Kraków 1982.
7. Skoczyński J., Pesymizm filozoficzny Mariana Zdziechowskiego, Kraków 1983.
8. Skoczyński J., Sympatyk modernizmu religijnego, „Znak” 1983/8.
9. Skoczyński J., Wartość pesymizmu, Kraków 1994.
10. Stecko J., Próba współczesnej interpretacji koncepcji diabła jako metafory zła na przykładzie myśli Leszka Kołakowskiego, [w:] Etyka a zło, red. D. Probucka, Kraków 2013.
11. Stomma S., Oczyma świadka, [w:] J. Skoczyński, Wartość pesymizmu, Kraków 1994.
12. Wesołowska E.N., Działać przed katastrofą, Warszawa 1994.
13. Zdziechowski M., Pesymizm, romantyzm a podstawy chrześcijaństwa, t. II, Warszawa 1993.
14. Zdziechowski M., Szkice literackie, Warszawa 1900.