BADANIA BUDOWNICTWA LUDOWEGO NA WYBRANYCH PRZYKŁADACH HISTORYCZNYCH MIEJSCOWOŚCI ŁEMKOWSKICH

Jednym z cenniejszych przykładów budownictwa ludowego Karpat są łemkowskie chałupy. Jednobudynkowa zagroda, mieszcząca pod wspólnym dachem zarówno pomieszczenia mieszkalne jak i gospodarcze, stanowi charakterystyczny dla obszaru Łemkowszczyzny typ zabudowy. Plan funkcjonalny łemkowskich chyż ulegał modyfikacjom, rozbudowom i w zależności od regionu, wykształciły się jego lokalne odmiany. Budynki mieszkalno-gospodarcze, ze względu na rozbudowany plan funkcjonalny, osiągały znaczne długości i wysokości. Chałupy na planie wydłużonego prostokąta, kryte wysokim, spadzistym dachem w swojej niezmienionej formie można było spotkać jeszcze w połowie XX wieku. Obecnie wiele z nich zostało mocno przebudowanych i zaadaptowanych do potrzeb współczesnych użytkowników. W pierwszej części artykułu został przedstawiony dotychczasowy stan badań. Omówiono istotne elementy łemkowskich chyż, charakteryzujące ten rodzaj ludowej architektury. Stały się one podstawą do przeprowadzenia analiz budownictwa ludowego na wybranych miejscowościach. Badania i wnioski zostały opisane w drugiej części artykułu.

Pełny tekst (pdf)

[1]  Czajkowski J., Budownictwo Ludowe Podkarpacia, Krajowa Agencja Wydawnicza, Sanok 1997.

[2]  Czajkowski J., Łemkowie w historii i kulturze Karpat. Cz. I, Muzeum Budownictwa Ludowego, Sanok 1995.

[3] Czajkowski J., Zagroda i dom w Beskidzie Niskim, Bieszczadach i na Pogórzu, [w:] Łemkowie-Kultura-Sztuka-Język, Wyd. PTTK KRAJ, Sanok 1983.

[3]  Czajkowski J., Studia nad Łemkowszczyzną, Muzeum Budownictwa Ludowego, Sanok 1999.

[4]  Czajkowski J., Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1966, nr 4.

[5]  Gajur J., Od Magury po Osławę. Podróż sentymentalna po Łemkowszczyźnie, Wyd. Arete II, Krosno 2007.

[6]  Karczmarzewski A., Świat Łemków. Etnograficzna podróż po Łemkowszyźnie., Wyd. Libra, Rzeszów 2014.

[7]  Lew S., Budownictwo ludowe dorzecza Sanu w XIX i XX wieku, Wyd. Mitel, Rzeszów 2003.

[8]  Reinfuss R. Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1998, nr 34.

[9]  Reinfuss R. Śladami Łemków, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1990.

[10]  Smoczkiewicz L. Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1968, nr 7.