KONSTRUKCJE URBANISTYCZNE MIAST PRZYSZŁOŚCI. UWAGI DO DYSKUSJI NAD WIZJĄ ROZWOJU RZESZOWA

Artykuł dotyczy roli modelowania w planowaniu przestrzennym miast, które rozwijają swój potencjał metropolitalny i aspirują do miana miasta przyszłości. Zakładając, że budowa miasta przyszłości wymaga zmian o charakterze modelowym – zwłaszcza w relacjach: transport i użytkowanie terenu – zarysowano koncepcję modelu, który byłby narzędziem planistycznym odpowiadającym takiemu celowi. W tej części publikacji wykorzystano rezultaty projektu badawczego opracowanego, w latach 2016-17, przez zespół architektów, urbanistów i inżynierów transportu z Politechniki Krakowskiej. Projekt dotyczył modelowej interpretacji konstrukcyjnych, morfologicznych i funkcjonalnych atrybutów przestrzennej struktury Krakowa. W artykule akcent położono na konstrukcyjne aspekty tej interpretacji. Stąd kluczowa rola takich pojęć jak: zintegrowanie (connectivity), „konstrukcja urbanistyczna”, sieć przestrzeni publicznych i „strategiczne wiązania” (strategic connectors). To ostatnie pojęcie oznacza miejskie korytarze wiążące główne klastry miejsc węzłowych a zarazem kierunki wzdłuż których należałoby skupiać strategiczne projekty miejskie celem uzyskania efektu synergii. Aczkolwiek model opracowano dla Krakowa, wskazano też na możliwości jego zastosowania w przypadku Rzeszowa. Zwrócono tu uwagę na potrzebę wzmocnienia „strategicznych wiązań” integrujących śródmiejskie węzły miejskości z innymi, kluczowymi elementami przestrzennej struktury metropolitalnej. Podkreślono strukturotwórczą rolę węzłów i korytarzy miejskości o różnych cechach morfologicznych i funkcjonalnych. Mowa tu również o konstrukcyjnych powiązaniach takich obszarów strategicznych jak: historyczne centrum, rejon głównego dworca kolejowego, rejon portu lotniczego, a także potencjalne obszary rewitalizacji terenów poprzemysłowych. W tym sensie kreowanie nowej wizji rozwoju Rzeszowa jako miasta przyszłości wiązałoby się z tworzeniem synergicznych relacji między konstrukcyjnymi, funkcjonalnymi i morfologicznymi warstwami modelu planistycznego. Zakłada się, że prezentowy model mógłby być podstawą badań porównawczych nad zmianami struktury przestrzennej takich miast jak: Kraków, Lublin, Rzeszów.

Pełny tekst (pdf)

[1]     Alexander, C. (i inni): Generative Codes. The Path to Building Welcoming, Beautiful, Sustainable Neighborhoods, [in:] New Urbanism and Beyond. Designing Cities for the Future, Haas Tigran, (ed.), Rizzoli, New York, 2008.

[2]     Araoz G. F.: Tendencje dziedzictwa dziś i jutro – z perspektywy ewolucji filozofii
i teorii konserwacji, Wiadomości konserwatorskie 44/2015, s. 9-18.

[3]     Boelens, L.: The Urban Connection. An actor – relational approach to urban planning, 010 Publishers, Rotterdam, 2009.

[4]     Copenhagen Municipal Plan 1993, The Municipal Corporation of Copenhagen, The Lord Mayor’s Department, Copenhagen, 1993.

[5]     Domański R.: Gospodarka przestrzenna, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2002.

[6]     Faron, A.: Integracja planowania przestrzennego i zrównoważonego transportu
w procesie decyzyjnym, Czasopismo Techniczne 1-A / 2010 Zeszyt 3 Rok 107 57-74

[7]     Gosztyła M., Mazur A.: Architektura mieszkaniowa lat siedemdziesiątych w Rzeszowie, Na przykładzie wybranych osiedli, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów, 2016.

[8]     Gzell S.: Wykłady o współczesnej urbanistyce. With English Supplement on Contemporary Town Planning, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2015.

[9]     Gyurkovich, M.: Hybrid Urban Structures / Hybrydowe Struktury Urbanistyczne, Wyd, PK, Kraków 2016.

[10] Gyurkovich, M.: Hybrydowe przestrzeni kultury we współczesnym mieście europejskim, Monografia 438Wyd, PK, Kraków 2013.

[11] Haas T. (ed):New Urbanism and Beyond. Designing Cities for the Future, Rizzoli, New York, 2008.

[12] Hillier, B.: The New Science of Space and the Art of Place. Towards a Space-led Paradigm for Researching and Designing the City, [in:] New Urbanism and Beyond. Designing Cities for the Future, Haas Tigran, (ed.), Rizzoli, New York, 2008.

[13] Jessen J, Meyer U. M., Schneider J. (ed.): Stadtmachen. Eu. Urbanity and the Planning Culture in Europe (ed. Jessen J, Meyer U. M., Schneider J.), Karl Krämer Verlag, Stuttgart, 2008.

[14] Juchnowicz S.: Śródmieścia miast polskich. Studia nad ukształtowaniem i rozwojem centrów, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, 1971.

[15] Kadłuczka, A.: Conservatio est continua creatio – czyli doktryna ochrony dziedzictwa jako komponentu przestrzeni egzystencjonalnej, Wiadomości konserwatorskie 44/2015, s.68-77.

[16] Kadłuczka, A., Idea zrównoważonego rozwoju, a problemy ochrony dziedzictwa kulturowego. Na przykładzie florencki i Krakow, Wiadomości Konserwatorskie Nr 23/2008.

[17] Kochanowska, D., Kochanowski M.: W stronę miasta, Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania, Warszawa, 2012.

[18] Kotarski, H., Malicki, K.: Stolica Podkarpacia wczoraj i dziś. Studium socjologiczne społecznych aspektów przemian w Rzeszowie w latach 1989-2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2013.

[19] Lorens P., Mironowicz I. (pod redakcją): Wybrane teorie współczesnej urbanistyki, Akapit-DTP, Gdańsk, 2013.

[20] Morawski, J. (z Zespołem): Studium programowo-przestrzenne szlaku kulturowego Centralnego Okręgu Przemysłowego na terenie Województwa Podkarpackiego, Marszałek Województwa Podkarpackiego i Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie, Rzeszów, 2014. http://www.pbpp.pl (dostęp: 29. 07. 2017).

[21] Noworól, A. (z Zespołem): Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Rzeszowie na lata 2007 – 2015, Kraków, czerwiec 2010.

[22] Ossowicz T.: Forma urbanistyczna, a system transportowy we Wrocławiu i we Wrocławskim Obszarze Metropolitalnym, Czasopismo Techniczne 1-A / 2010 Zeszyt 3 Rok 107

[23] Paszkowski Z.: Miasto idealne w perspektywie europejskiej i jego związki z urbanistyką współczesną, Universitas, Kraków, 2011.

[24] Putman, S.H.: Integrated Urban Models: Policy Analysis of Transportation and Land Use. (1983 & 2007): Routledge, Oxford, UK. 2007.

[25] Raińczuk A.: Obszary strategiczne dla realizacji głównych celów polityki społeczno-gospodarczej i przestrzennej miasta, Załącznik nr 94 do uchwały Nr XXVII/113/2000 Rady Miasta Rzeszowa z dnia 4 lipca 2000 r., Rzeszów, 2014.

[26] Rudnicki, A., Zrównoważona mobilność a rozwój przestrzenny miasta. Czasopismo Techniczne 1-A / 2010 Zeszyt 3 Rok 107, s. 57-74

[27] Rykiel, Z., Kinal J.: Metropolie regionalne Polski Wschodniej, [w:] Malikowski M., Palak, J., Halik, M., (pod redakcją): Społeczne i ekonomiczne aspekty urbanizacji
i metropolizacji, Wydawnictwo Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, 2015. s. 65-80.

[28] Smart City Wien. Framework Strategy, Vienna City Administration, Vienna, 2014.

[29] Smart City. Viennese Expertise based on Science and Research, Schmid Verlag,
Vienna, 2012.

[30] Sławski J.: Znaczenie systemu transportowego jako czynnika strukturotwórczego – analizy symulacyjne z zastosowaniem sieci regularnych, Czasopismo Techniczne
1-A / 2010 Zeszyt 3 Rok 107

[31] Szarata, A.: Wpływ zmian w strukturze przestrzennej na parametry 4-stadiowego modelu transportowego miasta, Czasopismo Techniczne 1-A / 2010 Zeszyt 3 Rok 107 249-261.

[32] Szmygin B.: Teoria i kryteria wartościowania dziedzictwa jako podstawa jego ochrony,  Wiadomości konserwatorskie 44/2015, s.44-52.

[33] Thierstein A., Förster, A., (editors) The Image and the Region-Making – Making Mega-City Regions Visible!, Lars Mṻller Publishers, München, 2008.

[34] Uwarunkowania i Kierunki Związane z Systemem Transportowym, Raport z realizacji umowy: ZTM/233.55.58/2015, Choromański W; (Kierownik pracy), Szarata, A., (Główny wykonawca), i inni: Strategia Rozwoju Rzeszowa na lata 2015-2020; Politechnika Warszawska i Politechnika Krakowska, Warszawa, 2015.

[35] Węcławowicz-Bilska E.: Miasta i zurbanizowane struktury przestrzenne przyszłości, [w:] Złowodzki M., i inni (pod redakcją) : Ergonomia wobec wyzwań nowych technik i technologii, Politechnika Krakowska, Kraków 2016,s.123-138.

[36] Widmann H., (ed.) Smart City. Viennese Expertise Based on Science and Research, Schmid Verlag, Vienna, 2012

[37] Wrana, J.: Rola i znaczenie architektury w procesie scalania struktury przestrzennej miasta na przykładzie Lublina, Monografia, Politechnika Lubelska, Lublin, 2014.

[38] Zipser T.: Powiązania transportowe jako generatory struktury przestrzennej systemu osadniczego. Czasopismo Techniczne, Zeszyt 3, 2010; 21-30.

[39] Zipser T.: Aktualna doktryna urbanistyczna wśród ślepych uliczek, [w:] Urbanistyka w działaniu. Teoria i praktyka, red.: Ossowicz T., Zipser T., Urbanista, Warszawa, 2006, s. 114-121.

[40] Zipser T., Sławski J.: Modele procesów urbanizacji. Teoria i jej wykorzystanie
w praktyce, PWE, Warszawa 1988

[41] Zhong Chen: Urban Transformation Towards Polycentricity. Detecting Functional Urban Changes in Singapore from Transportation Data, A thesis submitted to attain the degree of Doctor of Sciences of ETH Zurich, 2014

[42] Zuziak Z. K.: O synergii planu w urbanistyce, Budownictwo i Architektura 16(1), 2017. S. 183-198.

[43] Zuziak Z. K.: Konstrukcje urbanistyczne a planowanie metropolitalne, [w:] Węcławowicz-Bilska E. (pod redakcją): Nowe idee w planowaniu rozwoju terytorialnego. Problemy obszarów metropolitalnych i wielkich miast, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, seria: Monografie: monografia 546, Kraków, 2017, s.17-44.

[44] Zuziak Z. K.: The Notion of Order and the Spatial Logic of a New Polis: Three Approaches to the Problem of Rationality in the Contemporary Philosophy of Urbanism, 11 CTV, Back to the sense of the City, Barcelona, Kraków, 2016.

[45] Zuziak, Z. K.: Urbanism and Cultural Heritage Strategies. Actors and Structures in the Labyrinth of Urbanity, Journal of Heritage Conservation, 43 / 2015, p. 19-32. [Urbanistyka i dziedzictwo kultury. Strategie, aktorzy i struktury w labiryntach miejskości, Wiadomości konserwatorskie 44/2015, s.19-32].

[46] Zuziak, Z. K.: Idea miasta i teorie planowania, [The Idea of the City and Planning Theories]; Technical Transactions, Architecture, 2015; 12-A/2015, 12-A (27), 2015 (112); p. 9-27.

[47] Zuziak Z. K.: Zmiany strukturalne w miastach polskich na początku XXI . Między sztuką budowania miast a polityką przestrzenną. [w:] Halicka A. (red), Budownictwo na obszarach zurbanizowanych. Nauka, praktyka, perspektywy, Lublin. Politechnika Lubelska; s.165-176, 2014.

[48] Zuziak Z. K.: Strategiczne węzły w przestrzeni przepływów. Czasopismo Techniczne Zeszyt 10, 2011, 41-47.

[49] Zuziak Z. K.: Forma metropolitalna a zrównoważona mobilność. Czasopismo Techniczne Zeszyt 3, 2010, 75-94.

[50] Zuziak Z. K.: O tożsamości urbanistyki. Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, 2008.