IZAAK APPERMAN – ZAPOMNIANY RZESZOWSKI ARCHITEKT

Izaak Apperman był najbardziej aktywnym żydowskim architektem, działającym  w Rzeszowie pod koniec XIX wieku. Jego życiorys kryje wiele tajemnic – nie udało się odnaleźć żadnych dokumentów związanych z zamieszkaniem w tym mieście. Pracował w Wiedniu, ale wiele jego prac zostało zrealizowanych w Rzeszowie. Był projektantem części obiektów; ale także – prowadząc własne przedsiębiorstwo budowlane – wykonawcą projektów innych architektów. Pozostały po nim obiekty, które na trwale wpisały się w krajobraz miasta. Budynki te realizował na potrzeby miasta, miejscowej gminy żydowskiej, instytucji państwowych, stowarzyszeń i osób prywatnych. Wśród nich należy wymienić m.in. zachowane budynki rzeszowskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (ul. Bernardyńska), szpitala zakaźnego (ul. Naruszewicza), gmachu Izby Skarbowej (ul. Zamkowa), Kasy Oszczędności (obecna Galeria „Paniaga” przy ul. 3 Maja), strażnicy miejskiej (obecnie ul. Lisa-Kuli), prywatne budynki przy ulicach Trzeciego Maja, Dymnickiego czy Kopernika wreszcie projekt rzeźni w Ruskiej Wsi. Do prowadzonych badań wykorzystano zachowane w dobrym stanie archiwalia z rzeszowskiego Archiwum Państwowego, zgromadzone w zespole Akta miasta Rzeszowa. Dokumentację tę stanowią projekty budynków oraz korespondencja z inwestorami i władzami miasta, wydającymi zgodę na budowane obiekty oraz sprawującymi nadzór nad realizacją inwestycji.

Pełny tekst (pdf)

[1] B. Tondos, Architektura Rzeszowa w okresie autonomii galicyjskiej, Rzeszów 1997;

[2] Encyklopedia Rzeszowa, red. Z. Budzyński, J. Draus, J. Kawałek, J. Malczewski,
Z. Nawrocki, Z. Wójcik, G. Zamoyski, Rzeszów 2004;

[3] Encyklopedia Rzeszowa, red. J. Draus i G. Zamoyski, Rzeszów 2011;

[4] A. Beider, A dictionary of jewish surnames from Galicia, Bergenfield 2004;

[5] A. Myszka, P. Wisz, Nazwy ulic Rzeszowa. Historia i współczesność, Rzeszów 2012;

[6] Wykaz domów w mieście Rzeszowie z nowemi nazwami ulic i placów, oraz z liczbami oryentacyjnemi, liczbami spisowemi i liczbami wykazów hipotecznych, Rzeszów 1899.