RELIKTY UKŁADÓW RURALISTYCZNYCH W STRUKTURZE WSPÓŁCZESNEGO MIASTA. ZACHOWANE DZIEDZICTWO W KONTEKŚCIE ZAŁOŻEŃ MIASTA PRZYSZŁOŚCI, NA PRZYKŁADZIE RZESZOWA

Celem artykułu jest wskazanie możliwości twórczego wykorzystania potencjału przestrzennego i krajobrazowego zachowanych układów ruralistycznych współcześnie znajdujących się w granicach administracyjnych miasta Rzeszowa. Autorki opracowania stawiają pytanie: Czy zachowane dziedzictwo kulturowe w postaci reliktów osadnictwa wiejskiego wpisuje się w idee dynamicznie rozwijającego się ośrodka miejskiego, promującego się jako „stolica innowacji”? Badania naukowe oparto na kwerendzie i analizie archiwalnych materiałów kartograficznych, analizie porównawczej map archiwalnych i współczesnych oraz na wizjach terenowych. Wyniki przeprowadzonych prac ukazały bogaty zasób wciąż czytelnych układów ruralistycznych, które Rzeszów wchłaniał w trakcie budowania „wielkiego miasta”. Rozwijająca się urbanizacja na zawsze zmieniła specyfikę i uwarunkowania terenów wiejskich, jednak ich podstawowy układ przestrzenny pozostał często niezmieniony. W ten sposób tradycyjnie pojmowana wieś przekształciła się w miejskie osiedle, które wciąż nacechowane bywa „wiejskością” zachowaną w układzie dróg, rozłogach pól, zabudowaniach folwarcznych czy obiektach sakralnych istniejących w oryginalnej lokalizacji. Stanowi to istotny element tożsamości miasta i stwarza możliwość kształtowania jego układu przestrzennego w oparciu o zdefiniowane dziedzictwo kulturowe (ruralistyczne). Odpowiedzialne budowanie miasta przyszłości opiera się m.in. na kontynuacji lub twórczej interpretacji cech i form, które decydują o jego indywidualności. To także dbałość o zrównoważone środowisko miejskie. Realizację tak założonych celów umożliwia poszanowanie wartości, które wciąż obecne są w krajobrazie Rzeszowa.

Pełny tekst (pdf)

[1]  Damurski Ł.: Re-miasto. Scenariusze rozwoju urbanizacji w XX wieku, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2016, s. 83-94.

[2]  Czerniawska B.: Innowacyjne miasta – wizje i realizacje [w:] Zieleń miejska 2014-2, Poznań, 2014, s. 56-64.

[3]  de Zeuw H., Drechsel P. (red.): Cities and Agriculture. Developing resilient urban food system. Routledge, London and New York, 2015, s. 24–31.

[4]  Dąbrowska-Budziło K.: Genius loci, jako potencjalne źródło inspiracji dla kształtowania krajobrazu [w:] Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, Nr 15, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 2011, s. 34-43.

[5]  Malikowski M.: Powstawanie dużego miasta. Drogi i bezdroża socjalistycznej urbanizacji na przykładzie Rzeszowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2010, s. 178-182.

[6]  Baza Danych Lokalnych. https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start, dostęp dn. 24. 04. 2017

[7]  Malikowski M.: Zmiany w przestrzeni współczesnych miast [w:] Malikowski M., Palak M., Halik J. (red.) Zmiany w przestrzeni współczesnych miast, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2015, s. 34-35.

[8]  Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568.

[9]  Gzell S.: Co z przyszłością miasteczka? [w:] Wieś i miasteczko u progu zagłady, Materiały Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Waraszawa, 1991, s. 63.

[10] Kornecki M.: Wieś i miasteczko – o czym mówimy? [w:] Wieś i miasteczko u progu zagłady, Materiały Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Waraszawa, 1991, s. 25.

[11] Gajdek A.: Koncepcja utworzenia strefy rekreacji w Rzeszowie – aspekt kulturowy, krajobrazowy i społeczny [w:] Topiarius. Studia krajobrazowe, Nr specjalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2016, s. 83-93.

[12] Dankowska M., Koter M., Saciuk M., Tomczak A.: Czytelność dawnych układów ruralistycznych na planie współczesnego miasta Łodzi [w:] Topiarius. Studia krajobrazowe, Wydanie monograficzne, tom 1/2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2016, s. 176-192.

[13] Chrobak T.: Symbolika ruralna i agrarna we współczesnej przestrzeni miejskiej Rzeszowa [w:] Malikowski M., Kinal J., Palak M., Halik J. (red.) Wybrane problemy współczesnych miast. Kultura, symbolika, promocja, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2015, 21-24.