PRZEMIANY PRZESTRZENNE SKAWINY NA TLE STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX WIEKU

Praca dotyczy przemian przestrzennych, jakie zaszły w tkance urbanistycznej miasta Skawiny w pierwszej połowie XIX wieku na tle stosunków gospodarczych panujących w mieście. Skawina jest położona około 15 km na południowy-zachód od Krakowa. Obecnie przez wielu jest kojarzona jako miasto przemysłowe związane
z hutą aluminium oraz elektrownią. Mało kto wie, że została założona jeszcze
w średniowieczu przez króla Kazimierza Wielkiego. Położenie przy ówczesnej granicy państwa oraz na ważnych w owych czasach traktach handlowych łączących Śląsk oraz Morawy z Zagłębiem Solnym na ziemi krakowskiej spowodowało, że do połowy XVII wieku miasto bardzo dobrze się rozwijało i było liczącym się ośrodkiem handlowym. Regres gospodarczy był spowodowany głównie zniszczeniami wojennymi w trakcie „potopu szwedzkiego”. W 1772 roku w wyniku pierwszego rozbioru Polski Skawina znalazła się w zaborze austriackim, w utworzonej wówczas prowincji cesarstwa zwanej Galicją. Była wówczas małym miastem rolniczo-handlowym z reliktami średniowiecznych umocnień obronnych świadczących o jej dawnej pozycji. Symptomy podniesienia się miasta z marazmu pojawiły się dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kiedy w Skawinie zaczęto wznosić pierwsze zakłady przemysłowe. Kolejne ożywienie gospodarcze nastąpiło w momencie uruchomienia linii kolejowej z Krakowa do Oświęcimia przez Skawinę. Zaowocowało to budową kolejnych zakładów, a także zmianami w układzie urbanistycznym miasta. Zmiany te zostały przeprowadzone głównie w otulinie średniowiecznej tkanki urbanistycznej, dzięki czemu układ urbanistyczny Skawiny
z okresu lokacji nie został zniszczony.

Pełny tekst (pdf)

[1]  Mączak A. (red.): Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. I, II.
       Wydaw. Wiedza Powszechna, Warszawa 1981.

[2]  Krupa M.: Rozwój przestrzenny i architektura Skawiny w XIX i 1 połowie XX wie-
       ku. Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków 2011 (praca niepubli-
       kowana).

[3]  Kuśnierz-Krupa D.: Skawina w średniowieczu. Zagadnienia urbanistyczno-archi-
       tektoniczne. Wydaw. Politechniki Krakowskiej, Kraków 2012.

[4]  Beiersdorf Z., Laskowski A. (red.): Rozwój przestrzenny miast galicyjskich położo-
       nych między Dunajcem a Sanem w okresie autonomii galicyjskiej. Jasło 2001.

[5]  Skawina. Studium historyczno-urbanistyczne, t. I-III, opr. S. Rusińska. PP PKZ
       o. Kraków, PDN-H, Kraków 1978-1979.