Stan troficzny zbiornika zaporowego Rzeszów

W związku z widoczną degradacją zbiornika zaporowego Rzeszów i wcześniejszymi doniesieniami o dużym obciążeniu go związkami biogennymi, w niniejszej pracy poddano ocenie jakość wód i stan troficzny tego zbiornika. Do badań wytypowano dwa stanowiska badawcze zlokalizowane w pobliżu zapory oraz w pobliżu dopływu rzeki Wisłok. W celu identyfikacji stanu troficznego zastosowano metody oparte na pomiarach w wodach powierzchniowych średnich rocznych i maksymalnych stężeń takich wskaźników jak: fosfor ogólny, azot ogólny
i chlorofil „a”. Obliczono również powszechnie stosowane wskaźniki troficzne: wskaźnik Carlsona TSI (Trophic State Index) oraz integralny wskaźnik ITS (Index of Trophical State). Przeprowadzona analiza stężeń ogólnych form pierwiastków biogennych oraz chlorofilu „a” wskazała na bardzo niekorzystną sytuację troficzną wód w zbiorniku zaporowym Rzeszów. Na podstawie średnich rocznych stężeń fosforu i azotu ogólnego wody na obydwu stanowiskach badawczych zakwalifikowano do wód hypertroficznych. Stężenia chlorofilu „a” wskazywały na hypertroficzny stan wód na stanowisku w przyzaporowej części zbiornika, natomiast w górnej jego części na stan eutroficzny a nawet mezotroficzny. Średnie wartości indeksu troficznego fosforowego (TSI TP) dla obu stanowisk badawczych wskazywały na hipertrofię, zaś średnie wartości indeksu troficznego chlorofilowego (TSI Chla) pozwoliły zakwalifikować badane wody do wód eutroficznych. Obliczone wartości wskaźnika ITS dla obu stanowisk wskazywały na eutroficzny stan wód. Porównując zastosowane kryteria oceny stanu troficznego można stwierdzić, że kryteria oparte na analizie stężeń sugerują wyższy stopień zeutrofizowania wód niż kryteria wskaźnikowe (TSI Chla i ITS).

Pełny tekst (pdf)

1. Bartoszek L., Tomaszek J: Analysys of the spatial distribution of phosphorus fractions in the bottom sediments of the Solina-Myczkowce Dam Reservoir complex. Environ. Protect. Eng., vol. 37, no. 3, 2011, pp. 5-15.
2. Carlson R. E.: A trophic state index for lakes. Limnology and Oceanography, vol. 22, no. 2, 1977, pp. 361-369.
3. Galvez-Cloutier R., Sanchez M.: Trophic Status Evaluation for 154 Lakes in Quebec, Canada: Monitoring and Recommendations. Water Qual. Res. J. Canada, vol. 42, no. 4, 2007, pp. 252-268.
4. Gruca-Rokosz R, Czerwieniec E., Tomaszek J.: Methane emission from the Nielisz Reservoir. Environ. Protect. Eng., vol. 37, no. 3, 2011, pp. 101-109.
5. Gruca-Rokosz R., Koszelnik P., Tomaszek J. A.: Ocena stanu troficznego trzech nizinnych  zbiorników zaporowych Polski południowo-wschodniej. Inżynieria Ekologiczna, vol. 26, 2011, ss. 196-205.
6. Hillbricht-Ilkowska A., Wiśniewski R. J.: Zróżnicowanie troficzne jezior Suwalskiego Parku Krajobrazowego – stan obecny, zmienność wieloletnia, miejsce w klasyfikacji troficznej jezior. Zeszyty Naukowe PAN KN przy Prezydium PAN „Człowiek i Środowisko”, vol. 7, 1994, ss. 181-200.
7. Janjua M. Y., Ahmad T., Akhtar N.: Limnology and trophic status of Shahpur dam reservoir, Pakistan. The Journal of Animal & Plant Sciences, vol. 19, no. 4, 2009, pp. 224-273.
8. Karpowicz M., Górniak A., Cudowski A.: Struktura zespołu zooplanktonu skorupiakowego oraz ocena aktualnej trofii jeziora Wigry. Rocznik Augustowsko – Suwalski, vol. 10, 2010, ss. 11-20.
9. Koszelnik P. : Isotopic effects of suspended organic matter fluxes in the Solina Reservoir (SE Poland). Environ. Protect. Eng., vol. 35, no. 4, 2009, pp. 5-13.
10. Koszelnik P., Tomaszek J. A.: Loading of the Rzeszów reservoir with biogenic elements – mass balance.  Environ. Protect. Eng., vol. 28 no. 1, 2002, pp. 99-105.
11. Koszelnik P., Tomaszek J., Sokół Z., Kryczka R.: Charakterystyka zbiornika zaporowego w Rzeszowie po trzydziestu latach eksploatacji. V Ogólnopolska Konferencja Naukowo – Techniczna „Ochrona i rekultywacja Jezior”, Grudziądz., 2004.
12. Koszelnik P.: Rola krzemu w procesie eutrofizacji wód na przykładzie zbiorników Solina i Myczkowce. Rocznik Ochrona Środowiska, tom 15, 2013, ss. 2218-2229.
13. Koszelnik P.: Źródła i dystrybucja pierwiastków biogennych na przykładzie zespołu zbiorników zaporowych Solina – Myczkowce. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów, 2009.
14. Neverowa – Dziopak E.: Ekologiczne aspekty ochrony wód powierzchniowych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów, 2007.
15. Nürnberg G.: Eutrophication and trophic state. LakeLine, vol. 29, no. 1, 2001, pp. 29-33.
16. Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2003 roku. WIOŚ w Rzeszowie.
17. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 r.  Nr 257, poz. 1545).
18. Smith V. H., Tilman G. D., Nekola J. C.: Eutrophication: impacts of excess nutrient inputs on freshwater, Marine, and terrestrial ecosystems. Environmental Pollution, vol. 100, 1999, pp. 179-196.
19. Taheriyoun M., Karamouz M., Baghvand A.: Development of en tropy-based fuzzy eutrophication index for reservoir water quality evaluation. Iran. J. Environ. Sci. Eng., vol. 7, no. 1, 2010, pp. 1-14.
20. Tomaszek J. A., Koszelnik P.: A simple model of nitrogen retention in reservoirs. Hydrobiologia, vol. 504, no. 1/3, 2003, pp. 51-58.
21. Tomaszek J. A.: Problemy ochrony i rekultywacji zbiornika zaporowego na rzece Wisłok w Rzeszowie. Materiały XVI Sympozjum Polskiego Komitetu IAWQ, Zabrze, 1995.
22. Vollenveider R. A.: Scientific fundamentals of the eutrophication of lakes and flowing waters with particular references to nitrogen and phosphorus un eutrophication. OECD Technical Report DAS/CSI/68.28, Paris 1968.
23. Vollenweider R. A., Kerekes J. J.: Eutrophication of waters. Monitoring assessment and control. Technical report. Environment Directorate, OECD, Paris, 1982.
24. Wiatkowski M., Kasperek R.: Gospodarka wodna i eksploatacja małego zbiornika wodnego „Adymacz” na rzece Prószkowski Potok. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych PAN, [w:] Melioracje Wodne w Inżynierii Kształtowania Środowiska, z. 528, 2008, ss. 457-466.
25. Wiatkowski M., Rosik-Dulewska Cz., Wiatkowska B.: Charakterystyka stanu użytkowania małego zbiornika zaporowego Nowaki na Korzkwi. Rocznik Ochrona Środowiska, tom 12, 2010, ss. 351-364.