SEZONOWE ZMIANY PARAMETRÓW FIZYKOCHEMICZNYCH I MIKROBIOLOGICZNYCH WODY ŻWIROWNI WYKORZYSTYWANEJ DO REKREACJI

W pracy przedstawiono ocenę sezonowych zmian parametrów fizyko-chemicznych i mikrobiologicznych poeksploatacyjnego zbiornika w Rzeszowie, który służy jako miejsce wykorzystywane do kąpieli. Wodę do badań pobierano raz w miesiącu, od kwietnia do grudnia 2011 roku na trzech stanowiskach. Dokonywano pomiarów temperatury wody, konduktywności, pH, zawartości tlenu rozpuszczonego w wodzie, stopnia natlenienia wody, potencjału oksydo-redukcyjnego, zawartości stałych substancji rozpuszczonych, stężenia jonów amonowych, azotanowych, azotynowych, fosforanowych i chlorkowych. Mierzono także zawartość chlorofilu i określano liczebność sinic. Oznaczano miano bakterii z grupy coli i określano ogólną liczbę bakterii psychrofilnych i mezofilnych. Stężenie tlenu rozpuszczonego i stopień nasycenia wody tlenem w Żwirowni były wysokie, także w lecie. Konduktywność wody była wysoka i zwykle przekraczała 600 μS/cm. Zawartość stałych substancji rozpuszczonych zawsze przewyższała 0,4 g/l. W wodzie zbiornika odnotowano stosunkowo niewielkie stężenie jonów azotanowych w całym cyklu badań. Stwierdzono wzrost stężenia jonów azotynowych i fosforanowych w czerwcu. Stężenie chlorofilu w wodzie wyraźnie zmieniało się sezonowo, a liczebność fitoplanktonu była najwyższa w czerwcu. Ogólna liczba bakterii mezofilnych była wyraźnie wyższa w lecie. W tym okresie również częściej notowano niższe wyniki dotyczące obecności bakterii z grupy coli. Większość badanych parametrów fizyko-chemicznych zbiornika była charakterystyczna dla wód czystych. Analizy wyników badań wykazały, że pomimo okresowego obniżenia jakości sanitarnej wody, można je zaliczyć do wód czystych. Jakość wody Żwirowni powoduje, że jest to zbiornik udostępniony do rekreacji, choć zebrane dane wskazują, że niektóre parametry wody mogą okresowo się pogarszać. Przedstawione wyniki badań pokazały tendencje zmian parametrów fizyko-chemicznych oraz sanitarnych wody Żwirowni związane z porami roku i intensywnością wykorzystywania do kąpieli.

Pełny tekst (pdf)

1. Baczewska M., Kaszkowiak I.: Ocena stanu sanitarnego małych zbiorników wodnych na terenach miejskich o różnym charakterze użytkowania, Inżynieria środowiska – młodym okiem. Wody powierzchniowe i podziemne, 4, 2014, s. 64-94.
2. Bänzinger R.: A comparative study of the zoobenthos of 8 land-water interfaces (Lake of Geneva), Hydrobiologia, 301, 1995, s. 133–140.
3. Boberek K., Paulo A.: Problemy zagospodarowania wyrobisk po eksploatacji kruszywa naturalnego na przykładzie złóż w dolinie Soły między Kętami a Bielanami, Geologia, 31 (2), 2005, s. 153-165.
4. Brauns M., Garcia X.-F., Walz N., Pusch M.: Effects of human shoreline development on litoral macroinvertebrates in lowland lakes, Journal of Applied Ecology, 44, 2007, s. 1138–114.
5. Brodzińska B., Grześkowiak A., Nowak B., Nowak D., Żak J.: Ocena możliwości ochrony jezior Wojnowskich i Rudno wraz z określeniem możliwości przystosowania jeziora Rudno dla potrzeb retencji. Praca wykonana na zlecenie Województwa Lubuskiego, Wydawnictwo Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2007.
6. Chełmicki W.: Woda: zasoby, degradacja, ochrona., PWN, Warszawa 2002.
7. Chmiel M. J., Maciąg A.: Ocena stanu sanitarnego zbiornika wodnego w Kryspinowie, Nauka Przyroda Technologie, 4 (6), 2010, s. 1-8.
8. Dojlido J. R.: Chemia wód powierzchniowych, Wydawnictwo Ekonomia
   i Środowisko, Białystok 1995.
9. Elias J.E., Meyer M.W.: Comparisons of undeveloped and developed shorelands, northern Wisconsin and recommendations for restoration, Wetlands, 23, 2003,
   s. 800-816.
10. Ernestova L.S., Semenova I.V., Vlasova G.V., Lee Wolf N.: Redox transformation of pollutants in natural waters, IAHS Publ., 219, 1994, s. 67-74.
11. Flăková R., Seman M., Drahovská H., Ženisová Z., Ďuričková A.: The Water quality of the Danube River and gravel pits in the Bratislava area (Slovakia), Int. Aquat. Res., 6, 2014, s. 203-210.
12. Frąk M., Nestorowicz A.: Ocena stanu sanitarnego wybranych zbiorników wodnych parków miejskich Warszawy, Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 2 (44), 2009, s. 3-10.
13. Gołdyn R., Podsiadłowski S., Kowalczewska-Madura K., Dondajewska R., Szeląg-Wasielewska E., Budzyńska A., Domek P., Romanowicz-Brzozowska W.: Functioning of the Lake Rusałka ecosystem in Poznań (western Poland). Oceanological and hydrobiological Studies. International Journal of Oceanography and Hydrobiology, Vol. XXXIX, No. 3, 2010, s. 65-80.
14. Gołdyn R., Szeląg-Wasielewska E., Kowalczewska-Madura K., Dondajewska R., Szyper H., Joniak T., Piechowiak M., Domek P.: Functioning the gravel pit lake
    in Owińska (West Poland) in the years 2001-2005, Tekakom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr., 3, 2006, s. 45-54.
15. Gorączko M.: Wybrane problemy funkcjonowania małych zbiorników wodnych na obszarach zurbanizowanych, Nauka Przyr. Technol., 1 (2), 2007, s. 1-9.
16. Gruca-Rokosz R.: Stan troficzny Zbiornika Zaporowego Rzeszów, Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, 60 (3/13), 2013, s. 279-291.
17. Huculak M.: Encyklopedia Rzeszowa, [red.] Budziński Z., Draus J., Kawałek J., Malczewski J., Nawrocki Z., Wójcik K., Zamoyski G., Wydawnictwo RS Druk, Rzeszów 2004.
18. Jawecki B.: Wpływ usłonecznienia na warunki tlenowe strefy eufotycznej stawu karpiowego, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 10, 2011, s. 121-132.
19. Jelonek M.: Znaczenie dla środowiska i gospodarki rybackiej starorzeczy oraz innych zbiorników wodnych w terenach zalewowych, Supplementa ad Acta Hydrobiologica, 3, 2002, s. 29-35.
20. Jennings M.J., Bozek M.A., Hatzenbeler G.R., Emmons E.E., Staggs M.D.: Cumulative effects of incremental shoreline habitat modification on fish assemblages
    in north temperate lakes, North American Journal of Fisheries Management, 19, 1999, s. 18-27.
21. Kattner E., Schwarz D., Maier G.: Eutrophication of Gravel Pit Lakes which are Situated in Close Vicinity to the River Donau: Water and Nutrient Transport, Limnologica, 30, 2000, s. 261-270.
22. Koprowski J., Łachacz A.: Small water bodies formed after peat digging
    in Dobrzyńskie lakeland, J. Water Land Dev., 18 (I-VI), 2013, s. 37-47.
23. Křiváčková O., Čížková H.: Sandpit lakes vegetation in the Třeboň Biosphere Reserve: effect of anthropogenic activities, Ecológia (Bratislava), Vol. 25 Supp. 3, 2006, s. 270-281.
24. Kukuła E., Woszczyńska W.: Stan sanitarny wód cieku zasilającego zalew i kąpielisko w Janowie Lubelskim, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, 57/3 (271), 2010, s. 73-84.
25. Mazurkiewicz-Boroń G.: Źródła biogenów w zlewni zbiornika [w] Zbiornik Dobczycki. Ekologia – Eutrofizacja – Ochrona. Mazurkiewicz-Boroń G., Starmach J. [red.], Zakład Biologii Wód im. Karola Starmacha, PAN, Kraków 2000, s. 43-54.
26. Michałkiewicz M.: Bakterie wskaźnikowe występujące w wodach, Wodociągi – Kanalizacja, 5 (27), 2006 a, s. 22-24.
27. Michałkiewicz M.: Mikroorganizmy występujące w wodzie, Wodociągi - Kanalizacja, 7/8 (29/30), 2006 b, s. 26-28.
28. Michałkiewicz M.: Mikroorganizmy w otoczeniu człowieka, Wodociągi - Kanalizacja, 4 (26), 2006 c, s. 25-28.
29. Ostręga A., Uberman R. Kierunki rekultywacji i zagospodarowania – sposób wyboru, klasyfikacja i przykłady, Górnictwo i Geoinżynieria, 34 (4), 2010, s. 445-461.
30. Pac M.: Sinice (Cyanobacteria) w środowisku słodkowodnym, Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, t. 12 z. 3 (39), 2012, s. 187-195.
31. Pietrzyk-Sokulska E.: Zbiorniki wodne w wyrobiskach pogórniczych – nowy element atrakcyjności krajobrazu miasta. Krajobraz a Turystyka. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 14, 2010, s. 264-272.
32. Pociask-Karteczka J.: Przemiany stosunków wodnych na obszarze Krakowa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego MCXLIV. Prace geograficzne, 96, 1994, s. 1-38.
33. Prus T., Prus M., Prus P., Ozimek T.: Charakterystyka ekologiczna zbiorników zaporowych Solina i Myczkowce na Sanie, Mat. Konf. Nauk. Techn. „Błękitny San”, 2006, s. 33-47.
34. Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2011 roku. Wyd. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2011.
35. Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2014 roku. Wyd. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2014.
36. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. 2004 nr 32 poz. 284).
37. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011 nr 86 poz. 478).
38. Rzymski P.: Wpływ toksyn sinicowych na zdrowie człowieka, Nowiny Lekarskie, 78 (5-6), 2009, s. 353-359.
39. Santoul F., Mastrorillo S.: Interaction between fish and waterbird communities:
    a case study of two gravel pits in South-West France, Vie Et Milieu, 53 (2-3), 2003, s. 131-133.
40. Sapek A.: Współczesne źródła chlorków w środowisku wód śródlądowych, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 40, 2009, s. 455-464.
41. Sidoruk M., Koc J., Szarek J., Skibniewska K., Guziur J., Zakrzewski J.: Wpływ produkcji pstrąga w stawach bentosowych z kaskadowym przepływem wody na właściwości fizyczne i chemiczne wód powierzchniowych, Inżynieria Ekologiczna, 34, 2013, s. 206-213.
42. Soszka H., Pasztaleniec A., Koprowska K., Kolada A., Ochocka A.: Wpływ przekształceń hydromorfologicznych jezior na zespoły organizmów wodnych – przegląd piśmiennictwa, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 51, 2012,
    s. 24-52.
43. Stanisz A.: Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem Statistica PL na przykładach z medycyny. Statystyki podstawowe, Tom 1, Kraków 2006.
44. Starzecka A.: Bakteriologiczna charakterystyka wód zlewni górnego biegu Wisły, Postępy mikrobiologii, 36 (1), 1997, s. 37-51.
45. Szmuc M., Madej K.: Była siarka! Co jest teraz?, Górnictwo i Geologia, 6 (1), 2011, s. 211-221.
46. Zmysłowska I.: Mikrobiologia ogólna i środowiskowa. Teoria i ćwiczenia. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2009.
47. www.wsse.rzeszow.pl [dostęp: 30.11.2015 r.].
48. www.zwirownia.rzeszow.pl [dostęp: 02.07.2015 r.].