METODY ZAGOSPODAROWANIA OSADÓW DENNYCH

Osady denne są nagromadzonym materiałem osadowym, który odkłada się systematycznie zmniejszając pojemność retencyjną zbiorników wodnych. Usuwanie osadów jest jedną z metod rekultywacji wód powierzchniowych. Wydobyte osady denne, które nie zawierają substancji szkodliwych mogą być wykorzystane lub odpowiednio składowane. Skład osadów dennych jest uzależniony od czynników naturalnych i antropogenicznych, głównie punktowych i obszarowych źródeł zanieczyszczeń. W wyników procesów samooczyszczania się, znaczna część zanieczyszczeń z wód zbiorników wodnych przedostaje się do osadów dennych, gdzie są zatrzymywane. Z tego powodu skład osadów dennych i wód powierzchniowych są od siebie zależne. Zależność ta jest zauważalne szczególnie w przypadku zanieczyszczeń, które charakteryzują się małą rozpuszczalnością oraz trudno ulegające biodegradacji, takich jak sole metali ciężkich i trwałe związki organiczne. Wybór sposobu zagospodarowania osadów dennych jest zależny od ich właściwości chemicznych i fizycznych. Możliwe jest wykorzystanie niezanieczyszczonych osadów dennych przyrodniczo, w budownictwie i do produkcji energii cieplnej. W pracy przedstawiono możliwości wykorzystania osadów dennych oraz kryteria decydujące o sposobie ich zagospodarowania. Na podstawie omówionych kryteriów zaproponowano schemat postępowania z pozyskanymi osadami dennymi.

Pełny tekst (pdf)

[1] Abrasimowicz M., Niemiec M., Wiśniowska-Kielan B.: Zmiany odczyn gleby oraz fitoprzyswajalności niklu pod wpływem dodatku osadu dennego do podłoża, Proceedings of ECOpole, 2011, vol.5, no.2, 475-478.

[2] Abrasimowicz M., Wiśniowska-Kielan B., Niemiec M.: Post-Effect of Bottom Sediment Addition to the Substratum on Chemical Composition of White Mustard (Sinapis alba L.) Biomass. Part 1. Macroelements Content, Ecological Chemistry And Engineering. A, 2011, vol. 18, nr 9-10, 1175-1184.

[3] Baran A., Jasiewicz C., Tarnawski M.: Wpływ zbiornikowego osadu dennego na zmiany właściwości fizykochemicznych gleby lekkiej, Proceedings of ECOpole, 2009, vol.3, no.2, 403-408.

[4] Bartoszek L., Koszelnik P., Gruca-Rokosz R., Kida M.: Assessment of agricultural use of the bottom sediments from eutrophic Rzeszów reservoir, Rocznik Ochrony Środowiska, 2015, v. 17, 396-409.

[5] Bąk Ł., Górski J., Rabajczyk A.: Content of heavy metal compounds in bottom sediments of the Suchedniow water reservoir, Ecological Chemistry And Engineering. A, 2013, vol. 20, nr 7-8, 757-769.

[6] Bąk Ł., Górski J., Szeląg B.: Koncentracja metali ciężkich w wodzie i osadach dennych małego zbiornika wodnego w Kaniowie, Proceedings of ECOpole, 2014, vol.8, no.1, 119-125.

[7] Borsuk S., Kujawski E., Borsuk M.: Naturalny osad denny (NOD) jako potencjalne źródło ekologicznej energii odnawialnej. Inżynieria i Ochrona Środowiska, Wydawnictwo Uczelniane UTP, Bydgoszcz, 2012, 43-52.

[8] Canet R., Chaves C., Pomares F., Albiach R.: Agricultural use of sediments from the Albufera Lake (eastern Spain), Agriculture, Ecosystems & Envronment, vol. 95, issue 1, April 2003, 29-36.

[9] Ciesielczuk T., Kusza G., Karwaczyńska U.: Przyrodnicze wykorzystanie osadów dennych w świetle obowiązujących przepisów, Rocznik Ochrony Środowiska, 2011, tom 13, 1327-1338.

[10] Działoszyńska-Wawrzkiewicz M.: Analiza możliwości unieszkodliwiania osadów dennych zanieczyszczonych mułem węglowym na przykładzie wybranego odcinka rzeki antropogenicznie zmienionej, 2014 http://www.ietu.katowice.pl/aktual/
/Seminaria_IETU/20_02_2014/prezentacja_MDW.pdf [dostęp 20.08.2015].

[11] Działoszyńska-Wawrzkiewicz M.: Frakcjonowanie osadów dennych z wybranego odcinka rzeki zlewni Kłodnicy celem uzasadnionego technicznie sposobu wykorzystania, 2010 http://www.ietu.katowice.pl/aktual/Seminaria-_IETU/20_05_2010/sem-_maj_2010_MDW_www.pdf [dostęp 20.08.2015].

[12] Fonseca R., Barriga F.J.A.S., Fyfe W.S.: Reversing desertification by using dam reservoir sediments as agriculture soils, Episodes, 1998, vol. 21, no 4, 218-224 http://home.dgeo.uevora.pt/~rfonseca/fct_2009/Fonseca%20et%20-al%20198.pdf [dostęp 20.08.2015 r.].

[13] Fonseca R., Barriga F.J.A.S., Fyfe W.S.: Suitability for agricultural use ofsediments from the Maranhão reservoir, Optimazation of Plant Nutrion, 1993, 665-671 http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-017-2496-8_103 [dostęp 20.08.2015].

[14] Gałka B.: Ocena stopnia zanieczyszczenia i możliwości zagospodarowania osadów dennych z małych obiektów wodnych w parku we Wrocławiu-Pawłowicach. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 2010, 42, 233-239.

[15] Gałka B., Wiatkowski M.: Charakterystyka osadów dennych zbiornika zaporowego Młyny oraz możliwość rolniczego ich wykorzystania. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 2010, tom 10, z.4, 53-63.

[16] Gruca-Rokosz R.: Zbiorniki zaporowe jako źródło emisji gazów cieplarnianych, Inżynieria i Ochrona Środowiska, 2012, t.15, nr 1, 51-65.

[17] Gwóźdź R.: Właściwości geotechniczne osadów zdeponowanych w jeziorze rożnowskim oraz możliwości ich wykorzystania do budowy przesłon mineralnych w składowiskach odpadów komunalnych, Czasopismo Techniczne - Środowisko, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, z. 1-Ś/2008, 13-23.

[18] Gwóźdź R.: Właściwości osadów spoistych Jeziora Rożnowskiego w aspekcie ich geotechnicznego wykorzystania, Praca doktorska, Politechnika Krakowska, 2007.

[19] Jasiewicz Cz., Madeyski M., Tarnawski M., Baran A.: Zawartość metali ciężkich w biomasie kukurydzy pod wpływem dodatku osadu dennego do gleby, http://www.pzits.not.pl/docs/ksiazki/Ekotoks_2008/Jasiewicz%20147-152.pdf [dostęp: 20.08.2015].

[20] Jancewicz A., Dmitruk U., Tomczuk U.: Potencjalne możliwości zagospodarowania osadów dennych na podstawie polskich przepisów prawnych, Gospodarka wodna, 2014, nr 3, 111-113.

[21] Kostecki M., Mazierski J., Kowalski E.: Emisja biogazu z osadów dennych zbiornika wodnego w warunkach silnej antropopresji, Archiwum Ochrony Środowiska, 2004, vol. 30, no. 1, 79-90.

[22] Koś K., Zawisza E.: Ocena przydatności osadów dennych Zbiornika Rzeszowskiego do budowy uszczelnień w składowiskach odpadów komunalnych, Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus, 2012, tom 11, nr 4, 49-60.

[23] Koś K., Zawisza E.: Stabilization of bottom sediments from Rzeszowski Reservoir, Annals of Warsaw University of Life Sciences – SGGW Land Reclamation, 2015, no 47, 2, 127-137.

[24] Kozielska-Sroka E., Chęć M.: Właściwości osadów dennych Jeziora Czorsztyńskiego w aspekcie ich wykorzystania w budownictwie ziemnym. Górnictwo i Geoinżynieria, 2009, R. 33, z.1, 369-376.

[25] Kozlovska J., Petraitis E., Šerevičienė V.:Rresearch of heavy metals distribution in bottom sediment of Lake Talkša (Lithuania), Proceedings of ECOpole, 2012, vol.6, no.1, 99-103.

[26] Kużdżał E., Cichy B.: Ocena możliwości zagospodarowania osadów dennych rzek terenów uprzemysłowionych na przykładzie rzeki Kłodnicy, Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów, 2008, vol. 42, nr 6, 167-174.

[27] Madeyski M., Tarnawski M.: Ocena stanu ekologicznego osadów dennych wybranych małych zbiorników wodnych, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, PAN Kraków, 2006, nr 4/3, 107-116.

[28] Madeyski M., Tarnawski M.: Wstępna ocena ilości osadów dennych wydzielonej części zbiornika wodnego "Besko" na rzece Wisłok, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, PAN Kraków, 2007, nr 4/1, 101-110.

[29] Michalec B.: Qualitative and quantitative assessment of sediments pollution with heavy metals of small water reservoirs. In: Soil health and land use management. Ed. M.C. Hernandez-Soriano. 2012, Croatia: InTech, 255–278.

[30] Niemiec M.: The influence of bottom sediments added to grounds on the quantity biomass of plants, https://mnet.mendelu.cz/mendelnet2006/arti-cles/enviro/nie-miec.pdf [dostęp: 20.08.2015].

[31] Olsson S., Regnell J., Persson A., Sandgren P.: Sediment-chemistry re-sponse to land-use change and pollutant loading in a hypertrophic lake, southern Sweden. Journal of Paleolimnology, 1997, nr 17, 275-294.

[32] Popenda A., Malina G., Siedlecka E.: Składowanie jako metoda unieszkodliwiania osadów dennych zanieczyszczonych metalami ciężkimi, Ochrona Środowiska i Zasobów Wodnych, 2007, nr 32, 246-252.

[33] Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. 2013, poz. 38).

[34] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. 2002 nr 55 poz. 498) (uchylone z dniem 1 stycznia 2014 r.).

[35] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. 2002 Nr 165 poz. 1359).

[36] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. 2014 poz. 1923).

[37] Saathoff, F., Sikora Z., Cantré S.: Wytyczne programu Południowego Bałtyku: Zastosowanie Urobku Czerpalnego, Produktów Spalania Węgla oraz Geosyntetyków do Budowy Wałów Przeciwpowodziowych : Polish version. : Eigenverlag, 2015. http://www.dredgdikes.eu/wpcontent/uploads/DredgDi- kes_Guideline_PL_on-line.pdf [dostęp 20.08.2015].

[38] Sikora Z., Duszyński R., Cantré S.: Projekt DredgDikes – wykorzystanie urobku z robót czerpalnych do budowy wałów przeciwpowodziowych, Inżynieri Morska i Geotechnika, 2013, nr 1, 64-69.

[39] Stanińska J., Szczepaniak Z., Picz K., Piotrowska-Cyplik A.: Assessment of the potential of Malta lake sediments in Poznan towards their use for agricultural purposes, Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 2014, vol. 59, no 1, 116-120.

[40] Staniszewska M., Boniecka H., Gajda A.: Prace pogłębiarskie w polskiej strefie przybrzeżnej – aktualne problemy, Inżynieria Ekologiczna, 2014, vol. 40, 157-172.

[41] Tomczuk U., Dmitruk U., Jacewicz A.: Metodyka badań i oceny jakości osadów dennych zbiorników wodnych. Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 9, 2014, 350-355.

[42] Tomczuk U., Dmitruk U., Jacewicz A.: Wdrożenie metodyki badania i oceny jakości osadów dennych zbiorników wodnych, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 11, 2014, 441-444.

[43] Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. 2007 nr 147 poz. 1033 z późn. zm.).

[44] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2013 nr 0 poz. 21).

[45] Wiśniowska-Kielan B., Abrasimowicz M., Niemiec M.: Post-Effect of Bottom Sediment Addition to the Substratum on Chemical Composition of White Mustard (Sinapis alba L.) Biomass. Part 2. Quantitative Ratios between Macroelements, Ecological Chemistry And Engineering. A, 2012, vol. 19, nr 4-5, 387-393.

[46] http://www.dredgdikes.eu/pl/ [dostęp 20.08.2015].