PROJEKTY KONSERWATORSKIE ZYGMUNTA HENDLA W KOŚCIELE OO. BERNARDYNÓW W RZESZOWIE

Dokonania Hendla poprzedzające prace konserwatorskie przy zespole OO. Bernardynów
w Rzeszowie, a także piastowane przezeń stanowisko konserwatora okręgu tarnowsko
- rzeszowskiego stanowiły najlepszą legitymację architekta i były powodem
zatrudnienia go jako kierownika prac przy zespole OO. Bernardynów w Rzeszowie.
Jak wynika z zachowanych projektów – było to wymagające i zakrojone na dużą skalę
przedsięwzięcie. Hendel łączył w swej działalności zawodowej badania i konserwacje
zabytków architektury z twórczością architektoniczną. Najczęściej wypowiadał się
w formach eklektyzmu. Część jego licznych projektów nigdy nie doczekała się realizacji
na skutek splotu różnych okoliczności. W pacach przy obiektach zabytkowych
przeważał kierunek restauracji, przy dość szerokim zróżnicowaniu rodzaju i stopnia
ingerencji – od powściągliwych, ograniczonych uzupełnień substancji zabytkowej
(poddanej zabiegom konserwatorskim na miarę ówczesnego stanu wiedzy i rozwoju
technologii) do zasadniczej przebudowy i rozbudowy obiektu.
Poniżej przedstawiono ważniejsze z działań konserwatorskich i projektowych oraz ich
specyfikę.
Opis projektów będących przedmiotem koncepcji restauracji zespołu OO. Bernardynów
w Rzeszowie, zarówno tych, które doczekały się realizacji, jak i tych, które nie
zrealizowano, autorzy omawiają na przykładzie ołtarza Świętego Krzyża, tabernakulum
w kaplicy Matki Bożej Rzeszowskiej, mensy ołtarzowej w kaplicy Matki Bożej
Rzeszowskiej, konfesjonałów. Omówiony został również projekt witraża. Celem opracowania
jest próba analizy przyjmowanych koncepcji restauracji zespołu OO. Bernardynów
w Rzeszowie autorstwa krakowskiego architekta – Zygmunta Hendla. Pogłębiona
charakterystyka projektów konserwatorskich z I dekady XX wieku, przeprowadzona
została w oparciu o dokumentację projektową pochodzącą ze zbiorów Muzeum
Narodowego w Krakowie. Pozwoli to w sposób istotny pogłębić wiedzę tak w zakresie
historii omawianego zabytku, jak i historii rozwoju konserwacji zabytków na ziemiach
Galicji w okresie autonomii.

Pełny tekst (pdf)

[1] Bogdalski Cz.: Pamiętnik kościoła i klasztoru OO. Bernardynów w Leżajsku, Kraków
1929.
[2] Fischinger A., Krukowski P.: Kościół Bernardynów w Rzeszowie, [w:] Studia renesansowe,
t. 3, 1963.
[3] Gosztyła M., Jagieła B.: Reprezentatywne zabytki kultury materialnej Podkarpacia,
Jarosław 2004.
[4] Hendel Z., Kopera F.: Kościół św. Idziego, ,,Biblioteka Krakowska”, Kraków
1905, 29.
[5] Hendel Z., Kopera F.: Resztki murów romańskich w kościele św. Jana w Krakowie,
,,Rocznik Krakowski”, 1907, T. 9.
[6] Kronika Klasztoru OO. Bernardynów, 1862 r.
[7] Kurowska E., Tokarski W.P. OFM: Bazylika Ojców Bernardynów w Rzeszowie.
Przewodnik, Rzeszów 2009.
[8] Laskowski A.: Pałac Klobassy w Skołyszynie - niespełniony sen naftowego magnata,
[w:] Dwór polski. Zjawisko historyczne i kulturowe, Warszawa 2000.
[9] Łuszczkiewicz W.: Klasztor leżajski i jego dzieła sztuki. Wrażenia z podróży, Kraków
1895.
[10] Malczewski J.: Dzieje Rzeszowa do 1914 roku, Rzeszów 1985.
[11] Pierwsze Sprawozdanie CK Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny
1892/93 (z rysunkami gmachu szkolnego), Lwów 1893.
[12] Stępień P. M.: Hendel Zygmunt, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów
zabytków, red. Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, z. 2, Poznań, Wydaw.
Poznańskie 2006.
[13] Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Rzeszowie: Karta Ewidencyjna Zabytków
Architektury i Budownictwa, Kościół OO. Bernardynów w Rzeszowie, opr. J.
Malczewski, 10.01.93, zał. nr 1.
[14] Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Rzeszowie: Dokumentacja
Konserwatorska, Rzeszów – ołtarz główny kościoła OO. Bernardynów w Rzeszowie,
opr. S. Juszczak, Rzeszów 1996.
[15] Zygmunt Hendel, [w:] Polski Słownik Biograficzny konserwatorów zabytków, red.
Kondziela H., Krzyżanowska H., Poznań 2006.