KONCEPCJE RESTAURACJI KLASZTORU OO. BERNARDYNÓW W RZESZOWIE WEDŁUG PROJEKTÓW ZYGMUNTA HENDLA

Celem niniejszego opracowania jest próba analizy koncepcji restauracji zespołu OO.
Bernardynów w Rzeszowie autorstwa krakowskiego architekta – Zygmunta Hendla.
Architekt o znanym nazwisku i dorobku mógł stworzyć swoje koncepcje projektowe
na obiekcie o cennych nawarstwieniach kulturowych, przy którym zatrudniani byli
mistrzowie o najwyższym autorytecie. Pogłębiona analiza konceptu konserwatorskiego
z I dekady XX wieku, przeprowadzona zostanie w oparciu o dokumentację
projektową pochodzącą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Projekty,
których autorem jest jeden z wybitniejszych architektów i konserwatorów przełomu
XIX i XX wieku, pozwalają przybliżyć przyjmowane metody postępowania konserwatorskiego
w omawianym okresie. Projekty te, są na tyle cenne, że mogą dawać
nowy pogląd na zachodzące zmiany w rozwoju konserwatorstwa. Pozwoli to w sposób
znaczny pogłębić wiedzę tak w zakresie historii omawianego zabytku, jak i historii
konserwacji zabytków na ziemiach Galicji w okresie autonomii. Architekt krakowski
był autorem projektów oraz nadzorował prace konserwatorskie prowadzone
w klasztorze w latach 1896-1906. Stworzył koncepcję nadbudowy obiektu, wprowadził
propozycję opracowania arkadowego w formie wykształconych boni i klińców
elewacji na parterze od strony dziedzińca klasztornego. Opracował projekt rozrzeźbienia
elewacji poprzez zwieńczenie ryzalitu trójkątnym przyczółkiem oraz plastycznego
podkreślenia narożnych linii pionowych projektując pilastry o trzonach boniowanych.
Na przestrzeni lat 2004-2006 w klasztorze prowadzono prace osuszania murów
fundamentowych, prace budowlano konserwatorskie murów zewnętrznych
i wewnętrznych klasztoru. W roku 2009 zaakceptowano projekty rozbudowy i adaptacji
poddasza klasztornego na funkcje mieszkalne oraz założenia ogrodowego od
strony północnej. Prace wykonane na początku XXI wieku w swojej ogólnej koncepcji
stanowią powrót do niezrealizowanych projektów Z. Hendla. Współczesna realizacja
zachowując formę dachu skupiła się na poszerzeniu programu funkcjonalnego
wnętrza.

Pełny tekst (pdf)

[1] Bogdalski Cz.: Pamiętnik kościoła i klasztoru OO. Bernardynów w Leżajsku, Kraków
1929.
[2] Fischinger A., Krukowski P.: Kościół Bernardynów w Rzeszowie, [w:] Studia renesansowe,
t. 3, 1963.
[3] Gosztyła M., Jagieła B.: Reprezentatywne zabytki kultury materialnej Podkarpacia,
Jarosław 2004.
[4] Hendel Z., Kopera F.: Kościół św. Idziego, ,,Biblioteka Krakowska”, Kraków 1905, 29.
[5] Hendel Z., Kopera F.: Resztki murów romańskich w kościele św. Jana w Krakowie,
,,Rocznik Krakowski”, 1907, T. 9.
[6] Kronika Klasztoru OO. Bernardynów, 1862 r.
[7] Kurowska E., Tokarski W.P. OFM: Bazylika Ojców Bernardynów w Rzeszowie.
Przewodnik, Rzeszów 2009.
[8] Laskowski A.: Pałac Klobassy w Skołyszynie - niespełniony sen naftowego magnata,
[w:] Dwór polski. Zjawisko historyczne i kulturowe, Warszawa 2000.

[9] Łuszczkiewicz W.: Klasztor leżajski i jego dzieła sztuki. Wrażenia z podróży, Kraków
1895.
[10] Malczewski J.: Dzieje Rzeszowa do 1914 roku, Rzeszów 1985.
[11] Pierwsze Sprawozdanie CK Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny
1892/93 (z rysunkami gmachu szkolnego), Lwów 1893.
[12] Stępień P. M.: Hendel Zygmunt, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów
zabytków, red. Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, z. 2, Poznań, Wydaw. Poznańskie
2006.
[13] Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Rzeszowie: Karta Ewidencyjna Zabytków
Architektury i Budownictwa, Kościół OO. Bernardynów w Rzeszowie, opr.
J. Malczewski, 10.01.93, zał. nr 1.
[14] Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Rzeszowie: Dokumentacja
Konserwatorska, Rzeszów – ołtarz główny kościoła OO. Bernardynów
w Rzeszowie, opr. S. Juszczak, Rzeszów 1996.
[15] Zygmunt Hendel, [w:] Polski Słownik Biograficzny konserwatorów zabytków, red.
Kondziela H., Krzyżanowska H., Poznań 2006.